Yuddha Kanda Sarga 73 – యుద్ధకాండ త్రిసప్తతితమః సర్గః (౭౩)


|| ఇంద్రజిన్మాయాయుద్ధమ్ ||

తతో హతాన్రాక్షసపుంగవాంస్తాన్
దేవాంతకాదిత్రిశిరోతికాయాన్ |
రక్షోగణాస్తత్ర హతావశిష్టా-
-స్తే రావణాయ త్వరితం శశంసుః || ౧ ||

తతో హతాంస్తాన్సహసా నిశమ్య
రాజా ముమోహాశ్రుపరిప్లుతాక్షః |
పుత్రక్షయం భ్రాతృవధం చ ఘోరం
విచింత్య రాజా విపులం ప్రదధ్యౌ || ౨ ||

తతస్తు రాజానముదీక్ష్య దీనం
శోకార్ణవే సంపరిపుప్లువానమ్ |
రథర్షభో రాక్షసరాజసూను-
-స్తమింద్రజిద్వాక్యమిదం బభాషే || ౩ ||

న తాత మోహం ప్రతిగంతుమర్హసి
యత్రేంద్రజిజ్జీవతి రాక్షసేంద్ర |
నేంద్రారిబాణాభిహతో హి కశ్చిత్
ప్రాణాన్సమర్థః సమరేఽభిపాతుమ్ || ౪ ||

పశ్యాద్య రామం సహ లక్ష్మణేన
మద్బాణనిర్భిన్నవికీర్ణదేహమ్ |
గతాయుషం భూమితలే శయానం
శితైః శరైరాచితసర్వగాత్రమ్ || ౫ ||

ఇమాం ప్రతిజ్ఞాం శృణు శక్రశత్రోః
సునిశ్చితాం పౌరుషదైవయుక్తామ్ |
అద్యైవ రామం సహ లక్ష్మణేన
సంతర్పయిష్యామి శరైరమోఘైః || ౬ ||

అద్యేంద్రవైవస్వతవిష్ణుమిత్ర
సాధ్యాశ్వివైశ్వానరచంద్రసూర్యాః |
ద్రక్ష్యంతు మే విక్రమమప్రమేయం
విష్ణోరివోగ్రం బలియజ్ఞవాటే || ౭ ||

స ఏవముక్త్వా త్రిదశేంద్రశత్రు-
-రాపృచ్ఛ్య రాజానమదీనసత్త్వః |
సమారురోహానిలతుల్యవేగం
రథం ఖరశ్రేష్ఠసమాధియుక్తమ్ || ౮ ||

తమాస్థాయ మహాతేజా రథం హరిరథోపమమ్ |
జగామ సహసా తత్ర యత్ర యుద్ధమరిందమః || ౯ ||

తం ప్రస్థితం మహాత్మానమనుజగ్ముర్మహాబలాః |
సంహర్షమాణా బహవో ధనుష్ప్రవరపాణయః || ౧౦ ||

గజస్కంధగతాః కేచిత్కేచిత్ప్రవరవాజిభిః |
ప్రాసముద్గరనిస్త్రింశపరశ్వధగదాధరాః || ౧౧ ||

స శంఖనినదైః పూర్ణైర్భేరీణాం చాపి నిఃస్వనైః |
జగామ త్రిదశేంద్రారిః స్తూయమానో నిశాచరైః || ౧౨ ||

స శంఖశశివర్ణేన ఛత్రేణ రిపుసూదనః |
రరాజ ప్రతిపూర్ణేన నభశ్చాంద్రమసా యథా || ౧౩ ||

అవీజ్యత తతో వీరో హైమైర్హేమవిభూషితైః |
చారుచామరముఖ్యైశ్చ ముఖ్యః సర్వధనుష్మతామ్ || ౧౪ ||

తతస్త్వింద్రజితా లంకా సూర్యప్రతిమతేజసా |
రరాజాప్రతివీరేణ ద్యౌరివార్కేణ భాస్వతా || ౧౫ ||

స సంప్రాప్య మహాతేజా యుద్ధభూమిమరిందమః |
స్థాపయామాస రక్షాంసి రథం ప్రతి సమంతతః || ౧౬ ||

తతస్తు హుతభోక్తారం హుతభుక్సదృశప్రభః |
జుహావ రాక్షసశ్రేష్ఠో మంత్రవద్విధివత్తదా || ౧౭ ||

స హవిర్లాజసంస్కారైర్మాల్యగంధపురస్కృతైః |
జుహువే పావకం తత్ర రాక్షసేంద్రః ప్రతాపవాన్ || ౧౮ ||

శస్త్రాణి శరపత్రాణి సమిధోఽథ విభీతకాః |
లోహితాని చ వాసాంసి స్రువం కార్ష్ణాయసం తథా || ౧౯ ||

స తత్రాగ్నిం సమాస్తీర్య శరపత్రైః సతోమరైః |
ఛాగస్య కృష్ణవర్ణస్య గలం జగ్రాహ జీవతః || ౨౦ ||

సకృదేవ సమిద్ధస్య విధూమస్య మహార్చిషః |
బభూవుస్తాని లింగాని విజయం యాన్యదర్శయన్ || ౨౧ ||

ప్రదక్షిణావర్తశిఖస్తప్తకాంచనభూషణః |
హవిస్తత్ప్రతిజగ్రాహ పావకః స్వయమాస్థితః || ౨౨ ||

సోఽస్త్రమాహారయామాస బ్రాహ్మమింద్రరిపుస్తదా |
ధనుశ్చాత్మరథం చైవ సర్వం తత్రాభ్యమంత్రయత్ || ౨౩ ||

తస్మిన్నాహూయమానేఽస్త్రే హూయమానే చ పావకే |
సార్ధం గ్రహేందునక్షత్రైర్వితత్రాస నభఃస్థలమ్ || ౨౪ ||

స పావకం పావకదీప్తతేజా
హుత్వా మహేంద్రప్రతిమప్రభావః |
సచాపబాణాసిరథాశ్వసూతః
ఖేఽంతర్దధేత్మానమచింత్యరూపః || ౨౫ ||

తతో హయరథాకీర్ణం పతాకాధ్వజశోభితమ్ |
నిర్యయౌ రాక్షసబలం నర్దమానం యుయుత్సయా || ౨౬ ||

తే శరైర్బహుభిశ్చిత్రైస్తీక్ష్ణవేగైరలంకృతైః |
తోమరైరంకుశైశ్చాపి వానరాన్జఘ్నురాహవే || ౨౭ ||

రావణిస్తు తతః క్రుద్ధస్తాన్నిరీక్ష్య నిశాచరాన్ |
హృష్టా భవంతో యుధ్యంతు వానరాణాం జిఘాంసయా || ౨౮ ||

తతస్తే రాక్షసాః సర్వే నర్దంతో జయకాంక్షిణః |
అభ్యవర్షంస్తతో ఘోరాన్వానరాన్ శరవృష్టిభిః || ౨౯ ||

స తు నాలీకనారాచైర్గదాభిర్ముసలైరపి |
రక్షోభిః సంవృతః సంఖ్యే వానరాన్విచకర్త హ || ౩౦ ||

తే వధ్యమానాః సమరే వానరాః పాదపాయుధాః |
అభ్యద్రవంత సహితా రావణిం రణకర్కశమ్ || ౩౧ ||

ఇంద్రజిత్తు తతః క్రుద్ధో మహాతేజా మహాబలః |
వానరాణాం శరీరాణి వ్యధమద్రావణాత్మజః || ౩౨ ||

శరేణైకేన చ హరీన్నవ పంచ చ సప్త చ |
చిచ్ఛేద సమరే క్రుద్ధో రాక్షసాన్సంప్రహర్షయన్ || ౩౩ ||

స శరైః సూర్యసంకాశైః శాతకుంభవిభూషితైః |
వానరాన్సమరే వీరః ప్రమమాథ సుదుర్జయః || ౩౪ ||

తే భిన్నగాత్రాః సమరే వానరాః శరపీడితాః |
పేతుర్మథితసంకల్పాః సురైరివ మహాసురాః || ౩౫ ||

తం తపంతమివాదిత్యం ఘోరైర్బాణగభస్తిభిః |
అభ్యధావంత సంక్రుద్ధాః సంయుగే వానరర్షభాః || ౩౬ ||

తతస్తు వానరాః సర్వే భిన్నదేహా విచేతసః |
వ్యథితా విద్రవంతి స్మ రుధిరేణ సముక్షితాః || ౩౭ ||

రామస్యార్థే పరాక్రమ్య వానరాస్త్యక్తజీవితాః |
నర్దంతస్తేఽభివృత్తాస్తు సమరే సశిలాయుధాః || ౩౮ ||

తే ద్రుమైః పర్వతాగ్రైశ్చ శిలాభిశ్చ ప్లవంగమాః |
అభ్యవర్షంత సమరే రావణిం పర్యవస్థితాః || ౩౯ ||

తద్ద్రుమాణాం శిలానాం చ వర్షం ప్రాణహరం మహత్ |
వ్యపోహత మహాతేజా రావణిః సమితింజయః || ౪౦ ||

తతః పావకసంకాశైః శరైరాశీవిషోపమైః |
వానరాణామనీకాని బిభేద సమరే ప్రభుః || ౪౧ ||

అష్టాదశశరైస్తీక్ష్ణైః స విద్ధ్వా గంధమాదనమ్ |
వివ్యాధ నవభిశ్చైవ నలం దూరాదవస్థితమ్ || ౪౨ ||

సప్తభిస్తు మహావీర్యో మైందం మర్మవిదారణైః |
పంచభిర్విశిఖైశ్చైవ గజం వివ్యాధ సంయుగే || ౪౩ ||

జాంబవంతం తు దశభిర్నీలం త్రింశద్భిరేవ చ |
సుగ్రీవమృషభం చైవ సోఽంగదం ద్వివిదం తథా || ౪౪ ||

ఘోరైర్దత్తవరైస్తీక్ష్ణైర్నిష్ప్రాణానకరోత్తదా |
అన్యానపి తదా ముఖ్యాన్వానరాన్బహుభిః శరైః || ౪౫ ||

అర్దయామాస సంక్రుద్ధః కాలాగ్నిరివ మూర్ఛితః |
స శరైః సూర్యసంకాశైః సుముక్తైః శీఘ్రగామిభిః || ౪౬ ||

వానరాణామనీకాని నిర్మమంథ మహారణే |
ఆకులాం వానరీం సేనాం శరజాలేన మోహితామ్ || ౪౭ ||

హృష్టః స పరయా ప్రీత్యా దదర్శ క్షతజోక్షితామ్ |
పునరేవ మహాతేజా రాక్షసేంద్రాత్మజో బలీ || ౪౮ ||

సంసృజ్య బాణవర్షం చ శస్త్రవర్షం చ దారుణమ్ |
మమర్ద వానరానీకమింద్రజిత్త్వరితో బలీ || ౪౯ ||

స్వసైన్యముత్సృజ్య సమేత్య తూర్ణం
మహారణే వానరవాహినీషు |
అదృశ్యమానః శరజాలముగ్రం
వవర్ష నీలాంబుధరో యథాఽంబు || ౫౦ ||

తే శక్రజిద్బాణవిశీర్ణదేహా
మాయాహతా విస్వరమున్నదంతః |
రణే నిపేతుర్హరయోఽద్రికల్పా
యథేంద్రవజ్రాభిహతా నగేంద్రాః || ౫౧ ||

తే కేవలం సందదృశుః శితాగ్రాన్
బాణాన్రణే వానరవాహినీషు |
మాయానిగూఢం తు సురేంద్రశత్రుం
న చావృతం రాక్షసమభ్యపశ్యన్ || ౫౨ ||

తతః స రక్షోధిపతిర్మహాత్మా
సర్వే దిశో బాణగణైః శితాగ్రైః |
ప్రచ్ఛాదయామాస రవిప్రకాశైః
విషాదయామాస చ వానరేంద్రాన్ || ౫౩ ||

స శూలనిస్త్రింశపరశ్వధాని
వ్యావిధ్య దీప్తానలసన్నిభాని |
సవిస్ఫులింగోజ్జ్వలపావకాని
వవర్ష తీవ్రం ప్లవగేంద్రసైన్యే || ౫౪ ||

తతో జ్వలనసంకాశైః శరైర్వానరయూథపాః |
తాడితాః శక్రజిద్బాణైః ప్రఫుల్లా ఇవ కింశుకాః || ౫౫ ||

తేఽన్యోన్యమభిసర్పంతో నినదంతశ్చ విస్వరమ్ |
రాక్షసేంద్రాస్త్రనిర్భిన్నా నిపేతుర్వానరర్షభాః || ౫౬ ||

ఉదీక్షమాణా గగనం కేచిన్నేత్రేషు తాడితాః |
శరైర్వివిశురన్యోన్యం పేతుశ్చ జగతీతలే || ౫౭ ||

హనుమంతం చ సుగ్రీవమంగదం గంధమాదనమ్ |
జాంబవంతం సుషేణం చ వేగదర్శినమేవ చ || ౫౮ ||

మైందం చ ద్వివిదం నీలం గవాక్షం గజగోముఖౌ |
కేసరిం హరిలోమానం విద్యుద్దంష్ట్రం చ వానరమ్ || ౫౯ ||

సూర్యాననం జ్యోతిముఖం తథా దధిముఖం హరిమ్ |
పావకాక్షం నలం చైవ కుముదం చైవ వానరమ్ || ౬౦ ||

ప్రాసైః శూలైః శితైర్బాణైరింద్రజిన్మంత్రసంహితైః |
వివ్యాధ హరిశార్దూలాన్సర్వాంస్తాన్రాక్షసోత్తమః || ౬౧ ||

స వై గదాభిర్హరియూథముఖ్యాన్
నిర్భిద్య బాణైస్తపనీయపుంఖైః |
వవర్ష రామం శరవృష్టిజాలైః
సలక్ష్మణం భాస్కరరశ్మికల్పైః || ౬౨ ||

స బాణవర్షైరభివర్ష్యమాణో
ధారానిపాతానివ తానచింత్య |
సమీక్షమాణః పరమాద్భుతశ్రీ
రామస్తదా లక్ష్మణమిత్యువాచ || ౬౩ ||

అసౌ పునర్లక్ష్మణ రాక్షసేంద్రో
బ్రహ్మాస్త్రమాశ్రిత్య సురేంద్రశత్రుః |
నిపాతయిత్వా హరిసైన్యముగ్ర-
-మస్మాన్ శరైరర్దయతి ప్రసక్తః || ౬౪ ||

స్వయంభువా దత్తవరో మహాత్మా
ఖమాస్థితోఽంతర్హితభీమకాయః |
కథం ను శక్యో యుధి నష్టదేహో
నిహంతుమద్యేంద్రజిదుద్యతాస్త్రః || ౬౫ ||

మన్యే స్వయంభూర్భగవానచింత్యో
యస్యైతదస్త్రం ప్రభవశ్చ యోఽస్య |
బాణావపాతాంస్త్వమిహాద్య ధీమన్
మయా సహావ్యగ్రమనాః సహస్వ || ౬౬ ||

ప్రచ్ఛాదయత్యేష హి రాక్షసేంద్రః
సర్వా దిశః సాయకవృష్టిజాలైః |
ఏతచ్చ సర్వం పతితాగ్ర్యశూరం
న భ్రాజతే వానరరాజసైన్యమ్ || ౬౭ ||

ఆవాం తు దృష్ట్వా పతితౌ విసంజ్ఞౌ
నివృత్తయుద్ధౌ గతరోషహర్షౌ |
ధ్రువం ప్రవేక్ష్యత్యమరారివాస-
-మసౌ సమాదాయ రణాగ్రలక్ష్మీమ్ || ౬౮ ||

తతస్తు తావింద్రజిదస్త్రజాలైః
బభూవతుస్తత్ర తథా విశస్తౌ |
స చాపి తౌ తత్ర విదర్శయిత్వా
ననాద హర్షాద్యుధి రాక్షసేంద్రః || ౬౯ ||

స తత్తదా వానరసైన్యమేవం
రామం చ సంఖ్యే సహ లక్ష్మణేన |
విషాదయిత్వా సహసా వివేశ
పురీం దశగ్రీవభుజాభిగుప్తామ్ || ౭౦ ||

[* అధికపాఠః –
సంస్తూయమానః స తు యాతుధానైః |
పిత్రే చ సర్వం హృషితోఽభ్యువాచ ||
*]

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే త్రిసప్తతితమః సర్గః || ౭౩ ||

యుద్ధకాండ చతుఃసప్తతితమః సర్గః (౭౪) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed