Yuddha Kanda Sarga 74 – యుద్ధకాండ చతుఃసప్తతితమః సర్గః (౭౪)


|| ఓషధిపర్వతానయనమ్ ||

తయోస్తదా సాదితయో రణాగ్రే
ముమోహ సైన్యం హరిపుంగవానామ్ |
సుగ్రీవనీలాంగదజాంబవంతో
న చాపి కించిత్ప్రతిపేదిరే తే || ౧ ||

తతో విషణ్ణం సమవేక్ష్య సైన్యం
విభీషణో బుద్ధిమతాం వరిష్ఠః |
ఉవాచ శాఖామృగరాజవీరా-
-నాశ్వాసయన్నప్రతిమైర్వచోభిః || ౨ ||

మా భైష్ట నాస్త్యత్ర విషాదకాలో
యదార్యపుత్రౌ హ్యవశౌ విషణ్ణౌ |
స్వయంభువో వాక్యమథోద్వహంతౌ
యత్సాదితావింద్రజిదస్త్రజాలైః || ౩ ||

తస్మై తు దత్తం పరమాస్త్రమేతత్
స్వయంభువా బ్రాహ్మమమోఘవేగమ్ |
తన్మానయంతౌ యుధి రాజపుత్రౌ
నిపాతితౌ కోఽత్ర విషాదకాలః || ౪ ||

బ్రాహ్మమస్త్రం తతో ధీమాన్మానయిత్వా తు మారుతిః |
విభీషణవచః శ్రుత్వా హనుమాంస్తమథాబ్రవీత్ || ౫ ||

ఏతస్మిన్నిహతే సైన్యే వానరాణాం తరస్వినామ్ |
యో యో ధారయతే ప్రాణాంస్తం తమాశ్వాసయావహై || ౬ ||

తావుభౌ యుగపద్వీరౌ హనుమద్రాక్షసోత్తమౌ |
ఉల్కాహస్తౌ తదా రాత్రౌ రణశీర్షే విచేరతుః || ౭ ||

భిన్నలాంగూలహస్తోరుపాదాంగులిశిరోధరైః |
స్రవద్భిః క్షతజం గాత్రైః ప్రస్రవద్భిస్తతస్తతః || ౮ ||

పతితైః పర్వతాకారైర్వానరైరభిసంకులామ్ |
శస్త్రైశ్చ పతితైర్దీప్తైర్దదృశాతే వసుంధరామ్ || ౯ ||

సుగ్రీవమంగదం నీలం శరభం గంధమాదనమ్ |
గవాక్షం చ సుషేణం చ వేగదర్శినమాహుకమ్ || ౧౦ ||

మైందం నలం జ్యోతిముఖం ద్వివిదం పనసం తథా |
ఏతాంశ్చాన్యాంస్తతో వీరౌ దదృశాతే హతాన్రణే || ౧౧ ||

సప్తషష్టిర్హతాః కోట్యో వానరాణాం తరస్వినామ్ |
అహ్నః పంచమశేషేణః వల్లభేన స్వయంభువః || ౧౨ ||

సాగరౌఘనిభం భీమం దృష్ట్వా బాణార్దితం బలమ్ |
మార్గతే జాంబవంతం స హనుమాన్సవిభీషణః || ౧౩ ||

స్వభావజరయా యుక్తం వృద్ధం శరశతైశ్చితమ్ |
ప్రజాపతిసుతం వీరం శామ్యంతమివ పావకమ్ || ౧౪ ||

దృష్ట్వా తముపసంగమ్య పౌలస్త్యో వాక్యమబ్రవీత్ |
కచ్చిదార్య శరైస్తీక్ష్ణైః ప్రాణా న ధ్వంసితాస్తవ || ౧౫ ||

విభీషణవచః శ్రుత్వా జాంబవానృక్షపుంగవః |
కృచ్ఛ్రాదభ్యుద్గిరన్వాక్యమిదం వచనమబ్రవీత్ || ౧౬ ||

నైరృతేంద్ర మహావీర్య స్వరేణ త్వాఽభిలక్షయే |
పీడ్యమానః శితైర్బాణైర్న త్వాం పశ్యామి చక్షుషా || ౧౭ ||

అంజనా సుప్రజా యేన మాతరిశ్వా చ నైరృత |
హనుమాన్వానరశ్రేష్ఠః ప్రాణాన్ధారయతే క్వచిత్ || ౧౮ ||

శ్రుత్వా జాంబవతో వాక్యమువాచేదం విభీషణః |
ఆర్యపుత్రావతిక్రమ్య కస్మాత్పృచ్ఛసి మారుతిమ్ || ౧౯ ||

నైవ రాజని సుగ్రీవే నాంగదే నాపి రాఘవే |
ఆర్య సందర్శితః స్నేహో యథా వాయుసుతే పరః || ౨౦ ||

విభీషణవచః శ్రుత్వా జాంబవాన్వాక్యమబ్రవీత్ |
శృణు నైరృతశార్దూల యస్మాత్పృచ్ఛామి మారుతిమ్ || ౨౧ ||

తస్మిన్జీవతి వీరే తు హతమప్యహతం బలమ్ |
హనుమత్యుజ్ఝితప్రాణే జీవంతోఽపి వయం హతాః || ౨౨ ||

ధరతే మారుతిస్తాత మారుతప్రతిమో యది |
వైశ్వానరసమో వీర్యే జీవితాశా తతో భవేత్ || ౨౩ ||

తతో వృద్ధముపాగమ్య నియమేనాభ్యవాదయత్ |
గృహ్య జాంబవతః పాదౌ హనుమాన్మారుతాత్మజః || ౨౪ ||

శ్రుత్వా హనుమతో వాక్యం తథాఽపి వ్యథితేంద్రియః |
పునర్జాతమివాత్మానం మన్యతే స్మర్క్షపుంగవః || ౨౫ ||

తతోఽబ్రవీన్మహాతేజా హనుమంతం స జాంబవాన్ |
ఆగచ్ఛ హరిశార్దూల వానరాంస్త్రాతుమర్హసి || ౨౬ ||

నాన్యో విక్రమపర్యాప్తస్త్వమేషాం పరమః సఖా |
త్వత్పరాక్రమకాలోఽయం నాన్యం పశ్యామి కంచన || ౨౭ ||

ఋక్షవానరవీరాణామనీకాని ప్రహర్షయ |
విశల్యౌ కురు చాప్యేతౌ సాదితౌ రామలక్ష్మణౌ || ౨౮ ||

గత్వా పరమమధ్వానముపర్యుపరి సాగరమ్ |
హిమవంతం నగశ్రేష్ఠం హనుమన్గంతుమర్హసి || ౨౯ ||

తతః కాంచనమత్యుచ్చమృషభం పర్వతోత్తమమ్ |
కైలాసశిఖరం చాపి ద్రక్ష్యస్యరినిషూదన || ౩౦ ||

తయోః శిఖరయోర్మధ్యే ప్రదీప్తమతులప్రభమ్ |
సర్వౌషధియుతం వీర ద్రక్ష్యస్యోషధిపర్వతమ్ || ౩౧ ||

తస్య వానరశార్దూల చతస్రో మూర్ధ్ని సంభవాః |
ద్రక్ష్యస్యోషధయో దీప్తా దీపయంత్యో దిశో దశ || ౩౨ ||

మృతసంజీవనీం చైవ విశల్యకరణీమపి |
సావర్ణ్యకరణీం చైవ సంధానకరణీం తథా || ౩౩ ||

తాః సర్వా హనుమన్గృహ్య క్షిప్రమాగంతుమర్హసి |
ఆశ్వాసయ హరీన్ప్రాణైర్యోజ్య గంధవహాత్మజ || ౩౪ ||

శ్రుత్వా జాంబవతో వాక్యం హనుమాన్హరిపుంగవః |
ఆపూర్యత బలోద్ధర్షైస్తోయవేగైరివార్ణవః || ౩౫ ||

స పర్వతతటాగ్రస్థః పీడయన్పర్వతోత్తమమ్ |
హనుమాన్దృశ్యతే వీరో ద్వితీయ ఇవ పర్వతః || ౩౬ ||

హరిపాదవినిర్భగ్నో నిషసాద స పర్వతః |
న శశాక తదాఽఽత్మానం సోఢుం భృశనిపీడితః || ౩౭ ||

తస్య పేతుర్నగా భూమౌ హరివేగాచ్చ జజ్వలుః |
శృంగాణి చ వ్యశీర్యంత పీడితస్య హనూమతా || ౩౮ ||

తస్మిన్సంపీడ్యమానే తు భగ్నద్రుమశిలాతలే |
న శేకుర్వానరాః స్థాతుం ఘూర్ణమానే నగోత్తమే || ౩౯ ||

సా ఘూర్ణితమహాద్వారా ప్రభగ్నగృహగోపురా |
లంకా త్రాసాకులా రాత్రౌ ప్రనృత్తైవాభవత్తదా || ౪౦ ||

పృథివీధరసంకాశో నిపీడ్య ధరణీధరమ్ |
పృథివీం క్షోభయామాస సార్ణవాం మారుతాత్మజః || ౪౧ ||

ఆరురోహ తదా తస్మాద్ధరిర్మలయపర్వతమ్ |
మేరుమందరసంకాశం నానాప్రస్రవణాకులమ్ || ౪౨ ||

నానాద్రుమలతాకీర్ణం వికాసికమలోత్పలమ్ |
సేవితం దేవగంధర్వైః షష్టియోజనముచ్ఛ్రితమ్ || ౪౩ ||

విద్యాధరైర్మునిగణైరప్సరోభిర్నిషేవితమ్ |
నానామృగగణాకీర్ణం బహుకందరశోభితమ్ || ౪౪ ||

సర్వానాకులయంస్తత్ర యక్షగంధర్వకిన్నరాన్ |
హనుమాన్మేఘసంకాశో వవృధే మారుతాత్మజః || ౪౫ ||

పద్భ్యాం తు శైలమాపీడ్య బడబాముఖవన్ముఖమ్ |
వివృత్యోగ్రం ననాదోచ్చైస్త్రాసయన్నివ రాక్షసాన్ || ౪౬ ||

తస్య నానద్యమానస్య శ్రుత్వా నినదమద్భుతమ్ |
లంకాస్థా రాక్షసాః సర్వే న శేకుః స్పందితుం భయాత్ || ౪౭ ||

నమస్కృత్వాఽథ రామాయ మారుతిర్భీమవిక్రమః |
రాఘవార్థే పరం కర్మ సమీహత పరంతపః || ౪౮ ||

స పుచ్ఛముద్యమ్య భుజంగకల్పం
వినమ్య పృష్ఠం శ్రవణే నికుంచ్య |
వివృత్య వక్త్రం బడబాముఖాభ-
-మాపుప్లువే వ్యోమని చండవేగః || ౪౯ ||

స వృక్షషండాంస్తరసాఽఽజహార
శైలాన్ శిలాః ప్రాకృతవానరాంశ్చ |
బాహూరువేగోద్ధతసంప్రణున్నా-
-స్తే క్షీణవేగాః సలిలే నిపేతుః || ౫౦ ||

స తౌ ప్రసార్యోరగభోగకల్పౌ
భూజౌ భుజంగారినికాశవీర్యః |
జగామ మేరుం నగరాజమగ్ర్యం
దిశః ప్రకర్షన్నివ వాయుసూనుః || ౫౧ ||

స సాగరం ఘూర్ణితవీచిమాలం
తదా భృశం భ్రామితసర్వసత్త్వమ్ |
సమీక్షమాణః సహసా జగామ
చక్రం యథా విష్ణుకరాగ్రముక్తమ్ || ౫౨ ||

స పర్వతాన్వృక్షగణాన్సరాంసి
నదీస్తటాకాని పురోత్తమాని |
స్ఫీతాన్జనాంతానపి సంప్రవీక్ష్య
జగామ వేగాత్పితృతుల్యవేగః || ౫౩ ||

ఆదిత్యపథమాశ్రిత్య జగామ స గతక్లమః |
హనుమాంస్త్వరితో వీరః పితృతుల్యపరాక్రమః || ౫౪ ||

జవేన మహతా యుక్తో మారుతిర్మారుతో యథా |
జగామ హరిశార్దూలో దిశః శబ్దేన పూరయన్ || ౫౫ ||

స్మరన్జాంబవతో వాక్యం మారుతిర్వాతరంహసా |
దదర్శ సహసా చాపి హిమవంతం మహాకపిః || ౫౬ ||

నానాప్రస్రవణోపేతం బహుకందరనిర్ఝరమ్ |
శ్వేతాభ్రచయసంకాశైః శిఖరైశ్చారుదర్శనైః |
శోభితం వివిధైర్వృక్షైరగమత్పర్వతోత్తమమ్ || ౫౭ ||

స తం సమాసాద్య మహానగేంద్ర-
-మతిప్రవృద్ధోత్తమఘోరశృంగమ్ |
దదర్శ పుణ్యాని మహాశ్రమాణి
సురర్షిసంఘోత్తమసేవితాని || ౫౮ ||

స బ్రహ్మకోశం రజతాలయం చ
శక్రాలయం రుద్రశరప్రమోక్షమ్ |
హయాననం బ్రహ్మశిరశ్చ దీప్తం
దదర్శ వైవస్వతకింకరాంశ్చ || ౫౯ ||

వజ్రాలయం వైశ్రవణాలయం చ
సూర్యప్రభం సూర్యనిబంధనం చ |
బ్రహ్మాసనం శంకరకార్ముకం చ
దదర్శ నాభిం చ వసుంధరాయాః || ౬౦ ||

కైలాసమగ్ర్యం హిమవచ్ఛిలాం చ
తథర్షభం కాంచనశైలమగ్ర్యమ్ |
సందీప్తసర్వౌషధిసంప్రదీప్తం
దదర్శ సర్వౌషధిపర్వతేంద్రమ్ || ౬౧ ||

స తం సమీక్ష్యానలరశ్మిదీప్తం
విసిష్మియే వాసవదూతసూనుః |
ఆవృత్య తం చౌషధిపర్వతేంద్రం
తత్రౌషధీనాం విచయం చకార || ౬౨ ||

స యోజనసహస్రాణి సమతీత్య మహాకపిః |
దివ్యౌషధిధరం శైలం వ్యచరన్మారుతాత్మజః || ౬౩ ||

మహౌషధ్యస్తతః సర్వాస్తస్మిన్పర్వతసత్తమే |
విజ్ఞాయార్థినమాయాంతం తతో జగ్మురదర్శనమ్ || ౬౪ ||

స తా మహాత్మా హనుమానపశ్యన్
చుకోప కోపాచ్చ భృశం ననాద |
అమృష్యమాణోఽగ్నినికాశచక్షుః
మహీధరేంద్రం తమువాచ వాక్యమ్ || ౬౫ ||

కిమేతదేవం సువినిశ్చితం తే
యద్రాఘవేనాసి కృతానుకంపః |
పశ్యాద్య మద్బాహుబలాభిభూతో
వికీర్ణమాత్మానమథో నగేంద్ర || ౬౬ ||

స తస్య శృంగం సనగం సనాగం
సకాంచనం ధాతుసహస్రజుష్టమ్ |
వికీర్ణకూటజ్వలితాగ్రసానుం
ప్రగృహ్య వేగాత్సహసోన్మమాథ || ౬౭ ||

స తం సముత్పాట్య ఖముత్పపాత
విత్రాస్య లోకాన్ససురాసురేంద్రాన్ |
సంస్తూయమానః ఖచరైరనేకైః
జగామ వేగాద్గరుడోగ్రవేగః || ౬౮ ||

స భాస్కరాధ్వానమనుప్రపన్నః
తం భాస్కరాభం శిఖరం ప్రగృహ్య |
బభౌ తదా భాస్కరసన్నికాశో
రవేః సమీపే ప్రతిభాస్కరాభః || ౬౯ ||

స తేన శైలేన భృశం రరాజ
శైలోపమో గంధవహాత్మజస్తు |
సహస్రధారేణ సపావకేన
చక్రేణ ఖే విష్ణురివార్పితేన || ౭౦ ||

తం వానరాః ప్రేక్ష్య వినేదురుచ్చైః
స తానపి ప్రేక్ష్య ముదా ననాద |
తేషాం సముద్ఘుష్టరవం నిశమ్య
లంకాలయా భీమతరం వినేదుః || ౭౧ ||

తతో మహాత్మా నిపపాత తస్మిన్
శైలోత్తమే వానరసైన్యమధ్యే |
హర్యుత్తమేభ్యః శిరసాఽభివాద్య
విభీషణం తత్ర స సస్వజే చ || ౭౨ ||

తావప్యుభౌ మానుషరాజపుత్రౌ
తం గంధమాఘ్రాయ మహౌషధీనామ్ |
బభూవతుస్తత్ర తదా విశల్యా-
-వుత్తస్థురన్యే చ హరిప్రవీరాః || ౭౩ ||

సర్వే విశల్యా విరుజః క్షణేన
హరిప్రవీరా నిహతాశ్చ యే స్యుః |
గంధేన తాసాం ప్రవరౌషధీనాం
సుప్తా నిశాంతేష్వివ సంప్రబుద్ధాః || ౭౪ ||

యదాప్రభృతి లంకాయాం యుధ్యంతే కపిరాక్షసాః |
తదాప్రభృతి మానార్థమాజ్ఞయా రావణస్య చ || ౭౫ ||

యే హన్యంతే రణే తత్ర రాక్షసాః కపికుంజరైః |
హతాహతాస్తు క్షిప్యంతే సర్వ ఏవ తు సాగరే || ౭౬ ||

తతో హరిర్గంధవహాత్మజస్తు
తమోషధీశైలముదగ్రవీర్యః |
నినాయ వేగాద్ధిమవంతమేవ
పునశ్చ రామేణ సమాజగామ || ౭౭ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే చతుఃసప్తతితమః సర్గః || ౭౪ ||

యుద్ధకాండ పంచసప్తతితమః సర్గః (౭౫) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: శరన్నవరాత్రుల సందర్భంగా "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" మరియు "శ్రీ దుర్గా స్తోత్రనిధి" పుస్తకములు కొనుగోలుకు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed