Yuddha Kanda Sarga 43 – యుద్ధకాండ త్రిచత్వారింశః సర్గః (౪౩)


|| ద్వంద్వయుద్ధమ్ ||

యుద్ధ్యతాం తు తతస్తేషాం వానరాణాం మహాత్మనామ్ |
రక్షసాం సంబభూవాథ బలకోపః సుదారుణః || ౧ ||

తే హయైః కాంచనాపీడైర్ధ్వజైశ్చాగ్నిశిఖోపమైః |
రథైశ్చాదిత్యసంకాశైః కవచైశ్చ మనోరమైః || ౨ ||

నిర్యయూ రాక్షసవ్యాఘ్రా నాదయంతో దిశో దశ |
రాక్షసా భీమకర్మాణో రావణస్య జయైషిణః || ౩ ||

వానరాణామపి చమూర్బృహతీ జయమిచ్ఛతామ్ |
అభ్యధావత తాం సేనాం రక్షసాం కామరూపిణామ్ || ౪ ||

ఏతస్మిన్నంతరే తేషామన్యోన్యమభిధావతామ్ |
రక్షసాం వానరాణాం చ ద్వంద్వయుద్ధమవర్తత || ౫ ||

అంగదేనేంద్రజిత్సార్ధం వాలిపుత్రేణ రాక్షసః |
అయుధ్యత మహాతేజాస్త్ర్యంబకేణ యథాంతకః || ౬ ||

ప్రజంఘేన చ సంపాతిర్నిత్యం దుర్మర్షణో రణే |
జంబుమాలినమారబ్ధో హనుమానపి వానరః || ౭ ||

సంగతః సుమహాక్రోధో రాక్షసో రావణానుజః |
సమరే తీక్ష్ణవేగేన మిత్రఘ్నేన విభీషణః || ౮ ||

తపనేన గజః సార్ధం రాక్షసేన మహాబలః |
నికుంభేన మహాతేజా నీలోఽపి సమయుధ్యత || ౯ ||

వానరేంద్రస్తు సుగ్రీవః ప్రఘసేన సమాగతః |
సంగతః సమరే శ్రీమాన్విరూపాక్షేణ లక్ష్మణః || ౧౦ ||

అగ్నికేతుశ్చ దుర్ధర్షో రశ్మికేతుశ్చ రాక్షసః |
సుప్తఘ్నో యజ్ఞకోపశ్చ రామేణ సహ సంగతాః || ౧౧ ||

వజ్రముష్టిస్తు మైందేన ద్వివిదేనాశనిప్రభః |
రాక్షసాభ్యాం సుఘోరాభ్యాం కపిముఖ్యౌ సమాగతౌ || ౧౨ ||

వీరః ప్రతపనో ఘోరో రాక్షసో రణదుర్ధరః |
సమరే తీక్ష్ణవేగేన నలేన సమయుధ్యత || ౧౩ ||

ధర్మస్య పుత్రో బలవాన్సుషేణ ఇతి విశ్రుతః |
స విద్యున్మాలినా సార్ధమయుధ్యత మహాకపిః || ౧౪ ||

వానరాశ్చాపరే భీమా రాక్షసైరపరైః సహ |
ద్వంద్వం సమీయుర్బహుధా యుద్ధాయ బహుభిః సహ || ౧౫ ||

తత్రాసీత్సుమహద్యుద్ధం తుములం రోమహర్షణమ్ |
రక్షసాం వానరాణాం చ వీరాణాం జయమిచ్ఛతామ్ || ౧౬ ||

హరిరాక్షసదేహేభ్యః ప్రభూతాః కేశశాద్వలాః |
శరీరసంఘాటవహాః ప్రసుస్రుః శోణితాపగాః || ౧౭ ||

ఆజఘానేంద్రజిత్క్రుద్ధో వజ్రేణేవ శతక్రతుః |
అంగదం గదయా వీరం శత్రుసైన్యవిదారణమ్ || ౧౮ ||

తస్య కాంచనచిత్రాంగం రథం సాశ్వం ససారథిమ్ |
జఘాన సమరే శ్రీమానంగదో వేగవాన్కపిః || ౧౯ ||

సంపాతిస్తు త్రిభిర్బాణైః ప్రజంఘేన సమాహతః |
నిజఘానాశ్వకర్ణేన ప్రజంఘం రణమూర్ధని || ౨౦ ||

జంబుమాలీ రథస్థస్తు రథశక్త్యా మహాబలః |
బిభేద సమరే క్రుద్ధో హనూమంతం స్తనాంతరే || ౨౧ ||

తస్య తం రథమాస్థాయ హనూమాన్మారుతాత్మజః |
ప్రమమాథ తలేనాశు సహ తేనైవ రక్షసా || ౨౨ ||

నదన్ప్రతపనో ఘోరో నలం సోఽప్యన్వధావత |
నలః ప్రతపనస్యాశు పాతయామాస చక్షుషీ || ౨౩ ||

భిన్నగాత్రః శరైస్తీక్ష్ణైః క్షిప్రహస్తేన రక్షసా |
గ్రసంతమివ సైన్యాని ప్రఘసం వానరాధిపః || ౨౪ ||

సుగ్రీవః సప్తపర్ణేన నిర్బిభేద జఘాన చ |
[* అధికపాఠః –
ప్రపీడ్య శరవర్షేణ రాక్షసం భీమదర్శనమ్ |
నిజఘాన విరూపాక్షం శరణైకేన లక్ష్మణః |
*]
అగ్నికేతుశ్చ దుర్ధర్షో రశ్మికేతుశ్చ రాక్షసః || ౨౫ ||

సుప్తఘ్నో యజ్ఞకోపశ్చ రామం నిర్బిభిదుః శరైః |
తేషాం చతుర్ణాం రామస్తు శిరాంసి నిశితైః శరై || ౨౬ ||

క్రుద్ధశ్చతుర్భిశ్చిచ్ఛేద ఘోరైరగ్నిశిఖోపమైః |
వజ్రముష్టిస్తు మైందేన ముష్టినా నిహతో రణే || ౨౭ ||

పపాత సరథః సాశ్వః సురాట్ట ఇవ భూతలే | [పురాట్ట]
[* అధికపాఠః –
మిత్రఘ్నమరిదర్పఘ్న ఆపతంతం విభీషణః |
ఆసాద్య గదయా గుర్వ్యా జఘాన రణమూర్ధని |
భిన్నగాత్రః శరైస్తీక్ష్ణైః క్షిప్రహస్తేన రక్షసా |
*]
నికుంభస్తు రణే నీలం నీలాంజనచయప్రభమ్ |
నిర్బిభేద శరైస్తీక్ష్ణైః కరైర్మేఘమివాంశుమాన్ || ౨౮ ||

పునః శరశతేనాథ క్షిప్రహస్తో నిశాచరః |
బిభేద సమరే నీలం నికుంభః ప్రజహాస చ || ౨౯ ||

తస్యైవ రథచక్రేణ నీలో విష్ణురివాహవే |
శిరశ్చిచ్ఛేద సమరే నికుంభస్య చ సారథేః || ౩౦ ||

వజ్రాశనిసమస్పర్శో ద్వివిదోఽప్యశనిప్రభమ్ |
జఘాన గిరిశృంగేణ మిషతాం సర్వరక్షసామ్ || ౩౧ ||

ద్వివిదం వానరేంద్రం తు నగయోధినమాహవే |
శరైరశనిసంకాశైః స వివ్యాధాశనిప్రభః || ౩౨ ||

స శరైరతివిద్ధాంగో ద్వివిదః క్రోధమూర్ఛితః |
సాలేన సరథం సాశ్వం నిజఘానాశనిప్రభమ్ || ౩౩ ||

[* అధికశ్లోకం –
నదన్ప్రపతనో ఘోరో నలం సోఽప్యన్వధావత |
నలః ప్రతపనస్యాశు పాతయామాస చక్షుషీ ||
*]

విద్యున్మాలీ రథస్థస్తు శరైః కాంచనభూషణైః |
సుషేణం తాడయామాస ననాద చ ముహుర్ముహుః || ౩౪ ||

తం రథస్థమథో దృష్ట్వా సుషేణో వానరోత్తమః |
గిరిశృంగేణ మహతా రథమాశు న్యపాతయత్ || ౩౫ ||

లాఘవేన తు సంయుక్తో విద్యున్మాలీ నిశాచరః |
అపక్రమ్య రథాత్తూర్ణం గదాపాణిః క్షితౌ స్థితః || ౩౬ ||

తతః క్రోధసమావిష్టః సుషేణో హరిపుంగవః |
శిలాం సుమహతీం గృహ్య నిశాచరమభిద్రవత్ || ౩౭ ||

తమాపతంతం గదయా విద్యున్మాలీ నిశాచరః |
వక్షస్యభిజఘానాశు సుషేణం హరిసత్తమమ్ || ౩౮ ||

గదాప్రహారం తం ఘోరమచింత్య ప్లవగోత్తమః |
తాం శిలాం పాతయామాస తస్యోరసి మహామృధే || ౩౯ ||

శిలాప్రహారాభిహతో విద్యున్మాలీ నిశాచరః |
నిష్పిష్టహృదయో భూమౌ గతాసుర్నిపపాత హ || ౪౦ ||

ఏవం తైర్వానరైః శూరైః శూరాస్తే రజనీచరాః |
ద్వంద్వే విమృదితాస్తత్ర దైత్యా ఇవ దివౌకసైః || ౪౧ ||

భగ్నైః ఖడ్గైర్గదాభిశ్చ శక్తితోమరపట్టిశైః |
అపవిద్ధైశ్చ భిన్నైశ్చ రథైః సాంగ్రామికైర్హయైః || ౪౨ ||

నిహతైః కుంజరైర్మత్తైస్తథా వానరరాక్షసైః |
చక్రాక్షయుగదండైశ్చ భగ్నైర్ధరణిసంశ్రితైః || ౪౩ ||

బభూవాయోధనం ఘోరం గోమాయుగణసంకులమ్ |
కబంధాని సముత్పేతుర్దిక్షు వానరరక్షసామ్ |
విమర్దే తుములే తస్మిన్దేవాసురరణోపమే || ౪౪ ||

విదార్యమాణా హరిపుంగవైస్తదా
నిశాచరాః శోణితదిగ్ధగాత్రాః |
పునః సుయుద్ధం తరసా సమాస్థితా
దివాకరస్యాస్తమయాభికాంక్షిణః || ౪౫ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే త్రిచత్వారింశః సర్గః || ౪౩ ||

యుద్ధకాండ చతుశ్చత్వారింశః సర్గః (౪౪) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed