Ayodhya Kanda Sarga 63 – అయోధ్యాకాండ త్రిషష్ఠితమః సర్గః (౬౩)


|| ఋషికుమారవధాఖ్యానమ్ ||

ప్రతిబుద్ధో ముహుర్తేన శోకోపహత చేతనః |
అథ రాజా దశరథః సచింతామభ్యపద్యత || ౧ ||

రామ లక్ష్మణయోశ్చైవ వివాసాద్వాసవోపమమ్ |
ఆవివేశోపసర్గస్తం తమః సూర్యమివాసురమ్ || ౨ ||

సభార్యే నిర్గతే రామే కౌసల్యాం కోసలేశ్వరః |
వివక్షురసితాపాంగాం స్మృత్వా దుష్కృతమాత్మనః || ౩ ||

స రాజా రజనీం షష్ఠీం రామే ప్రవ్రాజితే వనమ్ |
అర్ధరాత్రే దశరథః సంస్మరన్ దుష్కృతం కృతమ్ || ౪ ||

స రాజా పుత్రశోకార్తః స్మృత్వా దుష్కృతమాత్మనః |
కౌసల్యాం పుత్ర శోకార్తామిదం వచనమబ్రవీత్ || ౫ ||

యదాచరతి కళ్యాణి శుభం వా యది వాఽశుభమ్ |
తదేవ లభతే భద్రే కర్తా కర్మజమాత్మనః || ౬ ||

గురు లాఘవమర్థానామారంభే కర్మణాం ఫలమ్ |
దోషం వా యో న జానాతి స బాలైతి హోచ్యతే || ౭ ||

కశ్చిదామ్రవణం ఛిత్త్వా పలాశాంశ్చ నిషించతి |
పుష్పం దృష్ట్వా ఫలే గృధ్నుః స శోచతి ఫలాగమే || ౮ ||

అవిజ్ఞాయ ఫలం యో హి కర్మ త్వేవానుధావతి |
స శోచేత్ఫలవేలాయాం యథా కింశుకసేచకః || ౯ ||

సోఽహమామ్రవణం ఛిత్త్వా పలాశాంశ్చ న్యషేచయమ్ |
రామం ఫలాగమే త్యక్త్వా పశ్చాచ్ఛోచామి దుర్మతిః || ౧౦ ||

లబ్ధశబ్దేన కౌసల్యే కుమారేణ ధనుష్మతా |
కుమారః శబ్దవేధీతి మయా పాపమిదం కృతమ్ || ౧౧ ||

తదిదం మేఽనుసంప్రాప్తం దేవి దుఃఖం స్వయం కృతమ్ |
సమ్మోహాదిహ బాలేన యథా స్యాద్భక్షితం విషమ్ || ౧౨ ||

యథాఽన్యః పురుషః కశ్చిత్పలాశైర్మోహితో భవేత్ |
ఏవం మమాఽప్యవిజ్ఞాతం శబ్ద వేధ్యమయం ఫలమ్ || ౧౩ ||

దేవ్యనూఢా త్వమభవో యువరాజో భవామ్యహమ్ |
తతః ప్రావృడనుప్రాప్తా మదకామవివర్ధినీ || ౧౪ ||

ఉపాస్యహి రసాన్ భౌమాన్ తప్త్వా చ జగదంశుభిః |
పరేతాచరితాం భీమాం రవిరావిశతే దిశమ్ || ౧౫ ||

ఉష్ణమంతర్దధే సద్యః స్నిగ్ధా దదృశిరే ఘనాః |
తతః జహృషిరే సర్వే భేకసారంగబర్హిణః || ౧౬ ||

క్లిన్నపక్షోత్తరాః స్నాతాః కృచ్ఛ్రాదివ పతత్రిణః |
వృష్టివాతావధూతాగ్రాన్ పాదపానభిపేదిరే || ౧౭ ||

పతితేనాంభసాఽఽచ్ఛన్నః పతమానేన చాసకృత్ |
ఆబభౌ మత్తసారన్గస్తోయ రాశిరివాచలః || ౧౮ ||

పాండురారుణవర్ణాని స్రూతాంసి విమలాన్యపి |
సుస్రువుర్గిరిధాతుభ్యః సభస్మాని భుజంగవత్ || ౧౯ ||

తస్మిన్నతిసుఖే కాలే ధనుష్మానిషుమాన్ రథీ |
వ్యాయామకృతసంకల్పః సరయూమన్వగాం నదీమ్ || ౨౦ ||

నిపానే మహిషం రాత్రౌ గజం వాఽభ్యాగతం నదీమ్ |
అన్యం వా శ్వాపదం కంచిత్ జిఘాంసురజితేంద్రియః || ౨౧ ||

అథాంధకారే త్వశ్రౌషం జలే కుంభస్య పర్యతః |
అచక్షుర్విషయే ఘోషం వారణస్యేవ నర్దతః || ౨౨ ||

తతోఽహం శరముద్ధృత్య దీప్తమాశీవిషోపమమ్ |
శబ్దం ప్రతి గజప్రేప్సురభిలక్ష్య త్వపాతయమ్ || ౨౩ ||

అముంచం నిశితం బాణమహమాశీవిషోపమమ్ |
తత్ర వాగుషసి వ్యక్తా ప్రాదురాసీద్వనౌకసః || ౨౪ ||

హాహేతి పతతస్తోయే బాణాభిహతమర్మణః |
తస్మిన్నిపతితే బాణే వాగభూత్తత్ర మానుషీ || ౨౫ ||

కథమస్మద్విధే శస్త్రం నిపతేత్తు తపస్విని |
ప్రవివిక్తాం నదీం రాత్రౌ ఉదాహారోఽహమాగతః |
ఇషుణాఽభిహతః కేన కస్య వా కిం కృతం మయా || ౨౬ ||

ఋషేర్హి న్యస్త దండస్య వనే వన్యేన జీవతః |
కథం ను శస్త్రేణ వధో మద్విధస్య విధీయతే || ౨౭ ||

జటాభారధరస్యైవ వల్కలాజినవాససః |
కో వధేన మమార్థీ స్యాత్ కిం వాఽస్యాపకృతం మయా || ౨౮ ||

ఏవం నిష్ఫలమారబ్ధం కేవలానర్థసంహితమ్ |
న కశ్చిత్ సాధు మన్యేత యథైవ గురుతల్పగమ్ || ౨౯ ||

నహం తథాఽనుశోచామి జీవిత క్షయమాత్మనః |
మాతరం పితరం చోభౌ అనుశోచామి మద్విధే || ౩౦ ||

తదేతన్మిథునం వృద్ధం చిరకాలభృతం మయా |
మయి పంచత్వమాపన్నే కాం వృత్తిం వర్తయిష్యతి || ౩౧ ||

వృద్ధౌ చ మాతా పితరౌ అహం చైకేషుణా హతః |
కేన స్మ నిహతాః సర్వే సుబాలేనాకృతాత్మనా || ౩౨ ||

తాం గిరం కరుణాం శ్రుత్వా మమ ధర్మానుకాంక్షిణః |
కరాభ్యాం సశరం చాపం వ్యథితస్యాపతద్భువి || ౩౩ ||

తస్యాహం కరుణం శ్రుత్వా నిశి లాలపతో బహు |
సంభ్రాంతః శోకవేగేన భృశమాసం విచేతనః || ౩౪ ||

తం దేశమహమాగమ్య దీన సత్త్వః సుదుర్మనాః |
అపశ్యమిషుణా తీరే సరయ్వాస్తాపసం హతమ్ || ౩౫ ||

అవకీర్ణజటాభారం ప్రవిద్ధకలశోదకమ్ |
స మాముద్వీక్ష్య నేత్రాభ్యాం త్రస్తమస్వస్థచేతసమ్ || ౩౬ ||

ఇత్యువాచ తతః క్రూరం దిధక్షన్నివ తేజసా |
కిం తవాపకృతం రాజన్ వనే నివసతా మయా || ౩౭ ||

జిహీర్షురంభో గుర్వర్థం యదహం తాడితస్త్వయా |
ఏకేన ఖలు బాణేన మర్మణ్యభిహతే మయి || ౩౮ ||

ద్వావంధౌ నిహతౌ వృద్ధౌ మాతా జనయితా చ మే |
తౌ కథం దుర్బలావంధౌ మత్ప్రతీక్షౌ పిపాసితౌ || ౩౯ ||

చిరమాశాకృతాం తృష్ణాం కష్టాం సంధారయిష్యతః |
న నూనం తపసో వాఽస్తి ఫలయోగః శ్రుతస్య వా || ౪౦ ||

పితా యన్మాం న జానాతి శయానం పతితం భువి |
జానన్నపి చ కిం కుర్యాదశక్తిరపరిక్రమః || ౪౧ ||

భిద్యమానమివాశక్తస్త్రాతుమన్యో నగో నగమ్ |
పితుస్త్వమేవ మే గత్వా శీఘ్రమాచక్ష్వ రాఘవ || ౪౨ ||

న త్వామనుదహేత్ క్రుద్ధో వనం వహ్నిరివైధితః |
ఇయమేకపదీ రాజన్ యతః మే పితురాశ్రమః || ౪౩ ||

తం ప్రసాదయ గత్వా త్వం న త్వాం స కుపితః శపేత్ |
విశల్యం కురు మాం రాజన్ మర్మ మే నిశితః శరః || ౪౪ ||

రుణద్ధి మృదుసోత్సేధం తీరమంబు రయో యథా |
సశల్యః క్లిశ్యతే ప్రాణైర్విశల్యో వినశిష్యతి || ౪౫ ||

ఇతి మామవిశచ్చింతా తస్య శల్యాపకర్షణే |
దుఃఖితస్య చ దీనస్య మమ శోకాతురస్య చ || ౪౬ ||

లక్షయామాస హృదయే చింతాం మునిసుతస్తదా |
తామ్యమానః స మాం కృచ్ఛాదువాచ పరమార్తవత్ || ౪౭ ||

సీదమానో వివృత్తాంగో వేష్టమానో గతః క్షయమ్ |
సంస్తభ్య శోకం ధైర్యేణ స్థిరచిత్తో భవామ్యహమ్ || ౪౮ ||

బ్రహ్మహత్యాకృతం పాపం హృదయాదపనీయతామ్ |
న ద్విజాతిరహం రాజన్ మాభూత్తే మనసో వ్యథా || ౪౯ ||

శూద్రాయామస్మి వైశ్యేన జాతః జనపదాధిప |
ఇతీవ వదతః కృచ్ఛ్రాత్ బాణాభిహతమర్మణః || ౫౦ ||

విఘూర్ణతో విచేష్టస్య వేపమానస్య భూతలే |
తస్యత్వానమ్యమానస్య తం బాణమహముద్ధరమ్ || ౫౧ ||

జలార్ద్రగాత్రం తు విలప్య కృచ్ఛ్రాత్
మర్మవ్రణం సంతతముచ్ఛ్వసంతమ్ |
తతః సరయ్వాం తమహం శయానమ్
సమీక్ష్య భద్రేఽస్మి భృశం విషణ్ణః || ౫౨ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే త్రిషష్ఠితమః సర్గః || ౬౩ ||

అయోధ్యాకాండ చతుఃషష్ఠితమః సర్గః (౬౪) >>


సంపూర్ణ వాల్మీకి రామాయణ అయోధ్యకాండ చూడండి.


గమనిక: మా రెండు పుస్తకాలు - "నవగ్రహ స్తోత్రనిధి" మరియు "శ్రీ సూర్య స్తోత్రనిధి", విడుదల చేశాము. కొనుగోలుకు ఇప్పుడు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed