Yuddha Kanda Sarga 67 – యుద్ధకాండ సప్తషష్టితమః సర్గః (౬౭)


|| కుంభకర్ణవధః ||

తే నివృత్తా మహాకాయాః శ్రుత్వాఽంగదవచస్తదా |
నైష్ఠికీం బుద్ధిమాసాద్య సర్వే సంగ్రామకాంక్షిణః || ౧ ||

సముదీరితవీర్యాశ్చ సమారోపితవిక్రమాః |
పర్యవస్థాపితా వాక్యైరంగదేన వలీముఖాః || ౨ ||

ప్రయాతాశ్చ గతా హర్షం మరణే కృతనిశ్చయాః |
చక్రుః సుతుములం యుద్ధం వానరాస్త్యక్తజీవితాః || ౩ ||

అథ వృక్షాన్మహాకాయాః సానూని సుమహాంతి చ |
వానరాస్తూర్ణముద్యమ్య కుంభకర్ణమభిద్రుతాః || ౪ ||

స కుంభకర్ణః సంక్రుద్ధో గదాముద్యమ్య వీర్యవాన్ |
అర్దయన్సుమహాకాయః సమంతాద్వ్యక్షిపద్రిపూన్ || ౫ ||

శతాని సప్త చాష్టౌ చ సహస్రాణి చ వానరాః |
ప్రకీర్ణాః శేరతే భూమౌ కుంభకర్ణేన పోథితాః || ౬ ||

షోడశాష్టౌ చ దశ చ వింశత్త్రింశత్తథైవ చ |
పరిక్షిప్య చ బాహుభ్యాం ఖాదన్విపరిధావతి || ౭ ||

భక్షయన్భృశసంక్రుద్ధో గరుడః పన్నగానివ |
కృచ్ఛ్రేణ చ సమాశ్వస్తాః సంగమ్య చ తతస్తతః || ౮ ||

వృక్షాద్రిహస్తా హరయస్తస్థుః సంగ్రామమూర్ధని |
తతః పర్వతముత్పాట్య ద్వివిదః ప్లవగర్షభః || ౯ ||

దుద్రావ గిరిశృంగాభం విలంబ ఇవ తోయదః |
తం సముత్పత్య చిక్షేప కుంభకర్ణస్య వానరః || ౧౦ ||

తమప్రాప్తో మహాకాయం తస్య సైన్యేఽపతత్తదా |
మమర్దాశ్వాన్గజాంశ్చాపి రథాంశ్చైవ నగోత్తమః || ౧౧ ||

తాని చాన్యాని రక్షాంసి పునశ్చాన్యద్గిరేః శిరః |
తచ్ఛైలశృంగాభిహతం హతాశ్వం హతసారథి || ౧౨ ||

రక్షసాం రుధిరక్లిన్నం బభూవాయోధనం మహత్ |
రథినో వానరేంద్రాణాం శరైః కాలాంతకోపమైః || ౧౩ ||

శిరాంసి నదతాం జహ్రుః సహసా భీమనిఃస్వనాః |
వానరాశ్చ మహాత్మానః సముత్పాట్య మహాద్రుమాన్ || ౧౪ ||

రథానశ్వాన్గజానుష్ట్రాన్రాక్షసానభ్యసూదయన్ |
హనుమాన్ శైలశృంగాణి వృక్షాంశ్చ వివిధాన్బహూన్ || ౧౫ ||

వవర్ష కుంభకర్ణస్య శిరస్యంబరమాస్థితః |
తాని పర్వతశృంగాణి శూలేన స బిభేద హ |
బభంజ వృక్షవర్షం చ కుంభకర్ణో మహాబలః || ౧౬ ||

తతో హరీణాం తదనీకముగ్రం
దుద్రావ శూలం నిశితం ప్రగృహ్య |
తస్థౌ తతోఽస్యాపతతః పురస్తా-
-న్మహీధరాగ్రం హనుమాన్ప్రగృహ్య || ౧౭ ||

స కుంభకర్ణం కుపితో జఘాన
వేగేన శైలోత్తమభీమకాయమ్ |
స చుక్షుభే తేన తదాఽభిభూతో
మేదార్ద్రగాత్రో రుధిరావసిక్తః || ౧౮ ||

స శూలమావిధ్య తడిత్ప్రకాశం
గిరిం యథా ప్రజ్వలితాగ్రశృంగమ్ |
బాహ్వంతరే మారుతిమాజఘాన
గుహోఽచలం క్రౌంచమివోగ్రశక్త్యా || ౧౯ ||

స శూలనిర్భిన్నమహాభుజాంతరః
ప్రవిహ్వలః శోణితముద్వమన్ముఖాత్ |
ననాద భీమం హనుమాన్మహాహవే
యుగాంతమేఘస్తనితస్వనోపమమ్ || ౨౦ ||

తతో వినేదుః సహసా ప్రహృష్టా
రక్షోగణాస్తం వ్యథితం సమీక్ష్య |
ప్లవంగమాస్తు వ్యథితా భయార్తాః
ప్రదుద్రువుః సంయతి కుంభకర్ణాత్ || ౨౧ ||

తతస్తు నీలో బలవాన్పర్యవస్థాపయన్బలమ్ |
ప్రవిచిక్షేప శైలాగ్రం కుంభకర్ణాయ ధీమతే || ౨౨ ||

తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య ముష్టినాఽభిజఘాన హ |
ముష్టిప్రహారాభిహతం తచ్ఛైలాగ్రం వ్యశీర్యత || ౨౩ ||

సవిస్ఫులింగం సజ్వాలం నిపపాత మహీతలే |
ఋషభః శరభో నీలో గవాక్షో గంధమాదనః || ౨౪ ||

పంచ వానరశార్దూలాః కుంభకర్ణముపాద్రవన్ |
శైలైర్వృక్షైస్తలైః పాదైర్ముష్టిభిశ్చ మహాబలాః || ౨౫ ||

కుంభకర్ణం మహాకాయం సర్వతోఽభిప్రదుద్రువుః |
స్పర్శానివ ప్రహారాంస్తాన్వేదయానో న వివ్యథే || ౨౬ ||

ఋషభం తు మహావేగం బాహుభ్యాం పరిషస్వజే |
కుంభకర్ణభుజాభ్యాం తు పీడితో వానరర్షభః || ౨౭ ||

నిపపాతర్షభో భీమః ప్రముఖాద్వాంతశోణితః |
ముష్టినా శరభం హత్వా జానునా నీలమాహవే || ౨౮ ||

ఆజఘాన గవాక్షం తు తలేనేంద్రరిపుస్తదా |
పాదేనాభ్యహనత్క్రుద్ధస్తరసా గంధమాదనమ్ || ౨౯ ||

దత్తప్రహారవ్యథితా ముముహుః శోణితోక్షితాః |
నిపేతుస్తే తు మేదిన్యాం నికృత్తా ఇవ కింశుకాః || ౩౦ ||

తేషు వానరముఖ్యేషు పతితేషు మహాత్మసు |
వానరాణాం సహస్రాణి కుంభకర్ణం ప్రదుద్రువుః || ౩౧ ||

తం శైలమివ శైలాభాః సర్వే తే ప్లవగర్షభాః |
సమారుహ్య సముత్పత్య దదంశుశ్చ మహాబలాః || ౩౨ ||

తం నఖైర్దశనైశ్చాపి ముష్టిభిర్జానుభిస్తథా |
కుంభకర్ణం మహాకాయం తే జఘ్నుః ప్లవగర్షభాః || ౩౩ ||

స వానరసహస్రైస్తైరాచితః పర్వతోపమః |
రరాజ రాక్షసవ్యాఘ్రో గిరిరాత్మరుహైరివ || ౩౪ ||

బాహుభ్యాం వానరాన్సర్వాన్ప్రగృహ్య సుమహాబలః |
భక్షయామాస సంక్రుద్ధో గరుడః పన్నగానివ || ౩౫ ||

ప్రక్షిప్తాః కుంభకర్ణేన వక్త్రే పాతాలసన్నిభే |
నాసాపుటాభ్యాం నిర్జగ్ముః కర్ణాభ్యాం చైవ వానరాః || ౩౬ ||

భక్షయన్భృశసంక్రుద్ధో హరీన్పర్వతసన్నిభః |
బభంజ వానరాన్సర్వాన్సంక్రుద్ధో రాక్షసోత్తమః || ౩౭ ||

మాంసశోణితసంక్లేదాం భూమిం కుర్వన్స రాక్షసః |
చచార హరిసైన్యేషు కాలాగ్నిరివ మూర్ఛితః || ౩౮ ||

వజ్రహస్తో యథా శక్రః పాశహస్త ఇవాంతకః |
శూలహస్తో బభౌ సంఖ్యే కుంభకర్ణో మహాబలః || ౩౯ ||

యథా శుష్కాన్యరణ్యాని గ్రీష్మే దహతి పావకః |
తథా వానరసైన్యాని కుంభకర్ణో వినిర్దహత్ || ౪౦ ||

తతస్తే వధ్యమానాస్తు హతయూథా వినాయకాః |
వానరా భయసంవిగ్నా వినేదుర్విస్వరం భృశమ్ || ౪౧ ||

అనేకశో వధ్యమానాః కుంభకర్ణేన వానరాః |
రాఘవం శరణం జగ్ముర్వ్యథితాః ఖిన్నచేతసః || ౪౨ ||

ప్రభగ్నాన్వానరాన్దృష్ట్వా వజ్రహస్తసుతాత్మజః |
అభ్యధావత వేగేన కుంభకర్ణం మహాహవే || ౪౩ ||

శైలశృంగం మహద్గృహ్య వినదంశ్చ ముహుర్ముహుః |
త్రాసయన్రాక్షసాన్సర్వాన్కుంభకర్ణపదానుగాన్ || ౪౪ ||

చిక్షేప శైలశిఖరం కుంభకర్ణస్య మూర్ధని || ౪౫ ||
స తేనాభిహతోఽత్యర్థం గిరిశృంగేణ మూర్ధని |

కుంభకర్ణః ప్రజజ్వాల కోపేన మహతా తదా |
సోఽభ్యధావత వేగేన వాలిపుత్రమమర్షణః || ౪౬ ||

కుంభకర్ణో మహానాదస్త్రాసయన్సర్వవానరాన్ |
శూలం ససర్జ వై రోషాదంగదే స మహాబలః || ౪౭ ||

తమాపతంతం బుద్ధ్వా తు యుద్ధమార్గవిశారదః |
లాఘవాన్మోచయామాస బలవాన్వానరర్షభః || ౪౮ ||

ఉత్పత్య చైనం సహసా తలేనోరస్యతాడయత్ |
స తేనాభిహతః కోపాత్ప్రముమోహాచలోపమః || ౪౯ ||

స లబ్ధసంజ్ఞో బలవాన్ముష్టిమావర్త్య రాక్షసః |
అపహాసేన చిక్షేప విసంజ్ఞః స పపాత హ || ౫౦ ||

తస్మిన్ ప్లవగశార్దూలే విసంజ్ఞే పతితే భువి |
తచ్ఛూలం సముపాదాయ సుగ్రీవమభిదుద్రువే || ౫౧ ||

తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య కుంభకర్ణం మహాబలమ్ |
ఉత్పపాత తదా వీరః సుగ్రీవో వానరాధిపః || ౫౨ ||

పర్వతాగ్రం సముత్క్షిప్య సమావిధ్య మహాకపిః |
అభిదుద్రావ వేగేన కుంభకర్ణం మహాబలమ్ || ౫౩ ||

తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య కుంభకర్ణః ప్లవంగమమ్ |
తస్థౌ వికృతసర్వాంగో వానరేంద్రసమున్ముఖః || ౫౪ ||

కపిశోణితదిగ్ధాంగం భక్షయంతం ప్లవంగమాన్ |
కుంభకర్ణం స్థితం దృష్ట్వా సుగ్రీవో వాక్యమబ్రవీత్ || ౫౫ ||

పాతితాశ్చ త్వయా వీరాః కృతం కర్మ సుదుష్కరమ్ |
భక్షితాని చ సైన్యాని ప్రాప్తం తే పరమం యశః || ౫౬ ||

త్యజ తద్వానరానీకం ప్రాకృతైః కిం కరిష్యసి |
సహస్వైకనిపాతం మే పర్వతస్యాస్య రాక్షస || ౫౭ ||

తద్వాక్యం హరిరాజస్య సత్త్వధైర్యసమన్వితమ్ |
శ్రుత్వా రాక్షసశార్దూలః కుంభకర్ణోఽబ్రవీద్వచః || ౫౮ ||

ప్రజాపతేస్తు పౌత్రస్త్వం తథైవర్క్షరజఃసుతః |
శ్రుతపౌరుషసంపన్నః కస్మాద్గర్జసి వానర || ౫౯ ||

స కుంభకర్ణస్య వచో నిశమ్య
వ్యావిధ్య శైలం సహసా ముమోచ |
తేనాజఘానోరసి కుంభకర్ణం
శైలేన వజ్రాశనిసన్నిభేన || ౬౦ ||

తచ్ఛైలశృంగం సహసా విశీర్ణం
భుజాంతరే తస్య తదా విశాలే |
తతో విషేదుః సహసా ప్లవంగా
రక్షోగణాశ్చాపి ముదా వినేదుః || ౬౧ ||

స శైలశృంగాభిహతశ్చుకోప
ననాద కోపాచ్చ వివృత్య వక్త్రమ్ |
వ్యావిధ్య శూలం చ తడిత్ప్రకాశం
చిక్షేప హర్యృక్షపతేర్వధాయ || ౬౨ ||

తత్కుంభకర్ణస్య భుజప్రవిద్ధం
శూలం శితం కాంచనధామజుష్టమ్ |
క్షిప్రం సముత్పత్య నిగృహ్య దోర్భ్యాం
బభంజ వేగేన సుతోఽనిలస్య || ౬౩ ||

కృతం భారసహస్రస్య శూలం కాలాయసం మహత్ |
బభంజ జానున్యారోప్య ప్రహృష్టః ప్లవగర్షభః || ౬౪ ||

శూలం భగ్నం హనుమతా దృష్ట్వా వానరవాహినీ |
హృష్టా ననాద బహుశః సర్వతశ్చాపి దుద్రువే || ౬౫ ||

సింహనాదం చ తే చక్రుః ప్రహృష్టా వనగోచరాః |
మారుతిం పూజయాంచక్రుర్దృష్ట్వా శూలం తథాగతమ్ || ౬౬ ||

స తత్తదా భగ్నమవేక్ష్య శూలం
చుకోప రక్షోధిపతిర్మహాత్మా |
ఉత్పాట్య లంకామలయాత్స శృంగం
జఘాన సుగ్రీవముపేత్య తేన || ౬౭ ||

స శైలశృంగాభిహతో విసంజ్ఞః
పపాత భూమౌ యుధి వానరేంద్రః |
తం ప్రేక్ష్య భూమౌ పతితం విసంజ్ఞం
నేదుః ప్రహృష్టాస్త్వథ యాతుధానాః || ౬౮ ||

తమభ్యుపేత్యాద్భుతఘోరవీర్యం
స కుంభకర్ణో యుధి వానరేంద్రమ్ |
జహార సుగ్రీవమభిప్రగృహ్య
యథాఽనిలో మేఘమతిప్రచండః || ౬౯ ||

స తం మహామేఘనికాశరూపమ్
ఉత్పాట్య గచ్ఛన్యుధి కుంభకర్ణః |
రరాజ మేరుప్రతిమానరూపో
మేరుర్యథాభ్యుచ్ఛ్రితఘోరశృంగః || ౭౦ ||

తతస్తముత్పాట్య జగామ వీరః
సంస్తూయమానో యుధి రాక్షసేంద్రైః |
శృణ్వన్నినాదం త్రిదశాలయానాం
ప్లవంగరాజగ్రహవిస్మితానామ్ || ౭౧ ||

తతస్తమాదాయ తదా స మేనే
హరీంద్రమింద్రోపమమింద్రవీర్యః |
అస్మిన్హృతే సర్వమిదం హృతం స్యాత్-
సరాఘవం సైన్యమితీంద్రశత్రుః || ౭౨ ||

విద్రుతాం వాహినీం దృష్ట్వా వానరాణాం తతస్తతః |
కుంభకర్ణేన సుగ్రీవం గృహీతం చాపి వానరమ్ || ౭౩ ||

హనుమాంశ్చింతయామాస మతిమాన్మారుతాత్మజః |
ఏవం గృహీతే సుగ్రీవే కిం కర్తవ్యం మయా భవేత్ || ౭౪ ||

యద్వై న్యాయ్యం మయా కర్తుం తత్కరిష్యామి సర్వథా |
భూత్వా పర్వతసంకాశో నాశయిష్యామి రాక్షసమ్ || ౭౫ ||

మయా హతే సంయతి కుంభకర్ణే
మహాబలే ముష్టివికీర్ణదేహే |
విమోచితే వానరపార్థివే చ
భవంతు హృష్టాః ప్లవగాః సమస్తాః || ౭౬ ||

అథవా స్వయమప్యేష మోక్షం ప్రాప్స్యతి పార్థివః |
గృహీతోఽయం యది భవేత్రిదశైః సాసురోరగైః || ౭౭ ||

మన్యే న తావదాత్మానం బుధ్యతే వానరాధిపః |
శైలప్రహారాభిహతః కుంభకర్ణేన సంయుగే || ౭౮ ||

అయం ముహూర్తాత్సుగ్రీవో లబ్ధసంజ్ఞో మహాహవే |
ఆత్మనో వానరాణాం చ యత్పథ్యం తత్కరిష్యతి || ౭౯ ||

మయా తు మోక్షితస్యాస్య సుగ్రీవస్య మహాత్మనః |
అప్రీతిశ్చ భవేత్కష్టా కీర్తినాశశ్చ శాశ్వతః || ౮౦ ||

తస్మాన్ముహూర్తం కాంక్షిష్యే విక్రమం పార్థివస్య తు |
భిన్నం చ వానరానీకం తావదాశ్వాసయామ్యహమ్ || ౮౧ ||

ఇత్యేవం చింతయిత్వా తు హనుమాన్మారుతాత్మజః |
భూయః సంస్తంభయామాస వానరాణాం మహాచమూమ్ || ౮౨ ||

స కుంభకర్ణోఽథ వివేశ లంకాం
స్ఫురంతమాదాయ మహాకపిం తమ్ |
విమానచర్యాగృహగోపురస్థైః
పుష్పాగ్ర్యవర్షైరవకీర్యమాణః || ౮౩ ||

లాజగంధోదవర్షైస్తు సిచ్యమానః శనైః శనైః |
రాజమార్గస్య శీతత్వాత్సంజ్ఞామాప మహాబలః || ౮౪ ||

తతః స సంజ్ఞాముపలభ్య కృచ్ఛ్రా-
-ద్బలీయసస్తస్య భుజాంతరస్థః |
అవేక్షమాణః పురరాజమార్గం
విచింతయామాస ముహుర్మహాత్మా || ౮౫ ||

ఏవం గృహీతేన కథం ను నామ
శక్యం మయా సంప్రతికర్తుమద్య |
తథా కరిష్యామి యథా హరీణాం
భవిష్యతీష్టం చ హితం చ కార్యమ్ || ౮౬ ||

తతః కరాగ్రైః సహసా సమేత్య
రాజా హరీణామమరేంద్రశత్రుమ్ |
ఖరైశ్చ కర్ణౌ దశనైశ్చ నాసాం
దదంశ పార్శ్వేషు చ కుంభకర్ణమ్ || ౮౭ ||

స కుంభకర్ణో హృతకర్ణనాసో
విదారితస్తేన విమర్దితశ్చ |
రోషాభిభూతః క్షతజార్ద్రగాత్రః
సుగ్రీవమావిధ్య పిపేష భూమౌ || ౮౮ ||

స భూతలే భీమబలాభిపిష్టః
సురారిభిస్తైరభిహన్యమానః |
జగామ ఖం వేగవదభ్యుపేత్య
పునశ్చ రామేణ సమాజగామ || ౮౯ ||

కర్ణనాసావిహీనస్తు కుంభకర్ణో మహాబలః |
రరాజ శోణితైః సిక్తో గిరిః ప్రస్రవణైరివ || ౯౦ ||

శోణితార్ద్రో మహాకాయో రాక్షసో భీమవిక్రమః |
యుద్ధాయాభిముఖో భూయో మనశ్చక్రే మహాబలః || ౯౧ ||

అమర్షాచ్ఛోణితోద్గారీ శుశుభే రావణానుజః |
నీలాంజనచయప్రఖ్యః ససంధ్య ఇవ తోయదః || ౯౨ ||

గతే తు తస్మిన్సురరాజశత్రుః
క్రోధాత్ప్రదుద్రావ రణాయ భూయః |
అనాయుధోఽస్మీతి విచింత్య రౌద్రో
ఘోరం తదా ముద్గరమాససాద || ౯౩ ||

తతః స పుర్యాః సహసా మహౌజా
నిష్క్రమ్య తద్వానరసైన్యముగ్రమ్ |
[* తేనైవ రూపేణ బభంజ రుష్టః |
ప్రహారముష్ట్యా చ పదేన సద్యః *]| ౯౪ ||

బభక్ష రక్షో యుధి కుంభకర్ణః
ప్రజా యుగాంతాగ్నిరివ ప్రదీప్తః |
బుభుక్షితః శోణితమాంసగృధ్నుః
ప్రవిశ్య తద్వానరసైన్యముగ్రమ్ || ౯౫ ||

చఖాద రక్షాంసి హరీన్పిశాచాన్-
ఋక్షాంశ్చ మోహాద్యుధి కుంభకర్ణః |
యథైవ మృత్యుర్హరతే యుగాంతే
స భక్షయామాస హరీంశ్చ ముఖ్యాన్ || ౯౬ ||

ఏకం ద్వే త్రీన్బహూన్క్రుద్ధో వానరాన్సహ రాక్షసైః |
సమాదాయైకహస్తేన ప్రచిక్షేప త్వరన్ముఖే || ౯౭ ||

సంప్రస్రవంస్తదా మేదః శోణితం చ మహాబలః |
వధ్యమానో నగేంద్రాగ్రైర్భక్షయామాస వానరాన్ || ౯౮ ||

తే భక్ష్యమాణా హరయో రామం జగ్ముస్తదా గతిమ్ |
కుంభకర్ణో భృశం క్రుద్ధః కపీన్ఖాదన్ప్రధావతి || ౯౯ ||

శతాని సప్త చాష్టౌ చ వింశత్త్రింశత్తథైవ చ |
సంపరిష్వజ్య బాహుభ్యాం ఖాదన్విపరిధావతి || ౧౦౦ ||

[* అధికశ్లోకం –
మేదోవసాశోణితదిగ్ధగాత్రః
కర్ణావసక్తప్రథితాంత్రమాలః |
వవర్ష శూలాని సుతీక్ష్ణదంష్ట్రః
కాలో యుగాంతాగ్నిరివ ప్రవృద్ధః || ౧౦౧ ||
*]

తస్మిన్కాలే సుమిత్రాయాః పుత్రః పరబలార్దనః |
చకార లక్ష్మణః క్రుద్ధో యుద్ధం పరపురంజయః || ౧౦౨ ||

స కుంభకర్ణస్య శరాన్ శరీరే సప్త వీర్యవాన్ |
నిచఖానాదదే బాణాన్విససర్జ చ లక్ష్మణః || ౧౦౩ ||

[* అధికపాఠః –
పీడ్యమానస్తదస్త్రం తు వీశేషం తత్స రాక్షసః |
తతశ్చుకోప బలవాన్సుమిత్రానందవర్ధనః || ౧౦౪ ||
అథాస్య కవచం శుభ్రం జాంబూనదమయం శుభమ్ |
ప్రచ్ఛాదయామాస శైరః సంధ్యాభ్రైరివ మారుతః || ౧౦౫ ||
నీలాంజనచయప్రఖ్యైః శరైః కాంచనభూషణైః |
ఆపీడ్యమానః శుశుభే మేఘైః సూర్య ఇవాంశుభాన్ || ౧౦౬ ||
తతః స రాక్షసో భీమః సుమిత్రానందవర్ధనమ్ |
సావజ్ఞమేవ ప్రోవాచ వాక్యం మేఘౌఘనిఃస్వనమ్ || ౧౦౭ ||
అంతకస్యాపి క్రుద్ధస్య భయదాతారమాహవే |
యుధ్యతా మామభీతేన ఖ్యాపితా వీరతా త్వయా || ౧౦౮ ||
ప్రగృహీతాయుధస్యేవ మృత్యోరివ మహామృధే |
తిష్ఠన్నప్యగ్రతః పూజ్యః కో మే యుద్ధప్రదాయకః || ౧౦౯ ||
ఐరావత గజారూఢో వృతః సర్వామరైః ప్రభుః |
నైవ శక్రోఽపి సమరే స్థితపూర్వః కదాచన || ౧౧౦ ||
అద్య త్వయాఽహం సౌమిత్రే బాలేనాపి పరాక్రమైః |
తోషితో గంతుమిచ్ఛామి త్వామనుజ్ఞాప్య రాఘవమ్ || ౧౧౧ ||
సత్వధైర్యబలోత్సాహైస్తోషితోఽహం రణే త్వయా |
రామమేవైకమిచ్ఛామి హంతుం యస్మిన్హతే హతమ్ || ౧౧౨ ||
రామే మయా చేన్నిహతే యేఽన్యే స్థాస్యంతి సంయుగే |
తానహం యోధయిష్యామి స్వబలేన ప్రమాథినా || ౧౧౩ ||
ఇత్యుక్తవాక్యం తద్రక్షః ప్రోవాచ స్తుతిసంహితమ్ |
మృధే ఘోరతరం వాక్యం సౌమిత్రిః ప్రహసన్నివ || ౧౧౪ ||
యస్త్వం శక్రాదిభిర్దేవైరసహ్యం ప్రాహ పౌరుషమ్ |
తత్సత్యం నాన్యథా వీర దృష్టస్తేఽద్య పరాక్రమః || ౧౧౫ ||
ఏష దాశరథీ రామస్తిష్ఠత్యద్రిరివాపరః |
మనోరథో రాత్రిచర తత్సమీపే భవిష్యతి |
ఇతి శ్రుత్వా హ్యనాదృత్య లక్ష్మణం స నిశాచరః || ౧౧౬ ||
*]

అతిక్రమ్య చ సౌమిత్రిం కుంభకర్ణో మహాబలః |
రామమేవాభిదుద్రావ దారయన్నివ మేదినీమ్ || ౧౧౭ ||

అథ దాశరథీ రామో రౌద్రమస్త్రం ప్రయోజయన్ |
కుంభకర్ణస్య హృదయే ససర్జ నిశితాన్ శరాన్ || ౧౧౮ ||

తస్య రామేణ విద్ధస్య సహసాభిప్రధావతః |
అంగారమిత్రాః క్రుద్ధస్య ముఖాన్నిశ్చేరురర్చిషః || ౧౧౯ ||

రామాస్త్రవిద్ధో ఘోరం వై నదన్రాక్షసపుంగవః |
అభ్యధావత సంక్రుద్ధో హరీన్విద్రావయన్రణే || ౧౨౦ ||

తస్యోరసి నిమగ్నాశ్చ శరా బర్హిణవాససః |
రేజుర్నీలాద్రికటకే నృత్యంత ఇవ బర్హిణః || ౧౨౧ ||

హస్తాచ్చాపి పరిభ్రష్టా పపాతోర్వ్యాం మహాగదా |
ఆయుధాని చ సర్వాణి విప్రాకీర్యంత భూతలే || ౧౨౨ ||

స నిరాయుధమాత్మానం యదా మేనే మహాబలః |
ముష్టిభ్యాం చరణాభ్యాం చ చకార కదనం మహత్ || ౧౨౩ ||

స బాణైరతివిద్ధాంగః క్షతజేన సముక్షితః |
రుధిరం ప్రతిసుస్రావ గిరిః ప్రస్రవణం యథా || ౧౨౪ ||

స తీవ్రేణ చ కోపేన రుధిరేణ చ మూర్ఛితః |
వానరాన్రాక్షసానృక్షాన్ఖాదన్విపరిధావతి || ౧౨౫ ||

అథ శృంగం సమావిధ్య భీమం భీమపరాక్రమః |
చిక్షేప రామముద్దిశ్య బలవానంతకోపమః || ౧౨౬ ||

అప్రాప్తమంతరా రామః సప్తభిస్తైరజిహ్మగైః |
శరైః కాంచనచిత్రాంగైశ్చిచ్ఛేద పురుషర్షభః || ౧౨౭ ||

తన్మేరుశిఖరాకారం ద్యోతమానమివ శ్రియా |
ద్వే శతే వానరేంద్రాణాం పతమానమపాతయత్ || ౧౨౮ ||

తస్మిన్కాలే స ధర్మాత్మా లక్ష్మణో వాక్యమబ్రవీత్ |
కుంభకర్ణవధే యుక్తో యోగాన్పరిమృశన్బహూన్ || ౧౨౯ ||

నైవాయం వానరాన్రాజన్నాపి జానాతి రాక్షసాన్ |
మత్తః శోణితగంధేన స్వాన్పరాంశ్చైవ ఖాదతి || ౧౩౦ ||

సాధ్వేనమధిరోహంతు సర్వే తే వానరర్షభాః |
యూథపాశ్చ యథా ముఖ్యాస్తిష్ఠంత్వస్య సమంతతః || ౧౩౧ ||

అప్యయం దుర్మతిః కాలే గురుభారప్రపీడితః |
ప్రపతన్రాక్షసో భూమౌ నాన్యాన్హన్యాత్ప్లవంగమాన్ || ౧౩౨ ||

తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రాజపుత్రస్య ధీమతః |
తే సమారురుహుర్హృష్టాః కుంభకర్ణం ప్లవంగమాః || ౧౩౩ ||

కుంభకర్ణస్తు సంక్రుద్ధః సమారూఢః ప్లవంగమైః |
వ్యధూనయత్తాన్వేగేన దుష్టహస్తీవ హస్తిపాన్ || ౧౩౪ ||

తాన్దృష్ట్వా నిర్ధుతాన్రామో దుష్టోఽయమితి రాక్షసః |
సముత్పపాత వేగేన ధనురుత్తమమాదదే || ౧౩౫ ||

క్రోధతామ్రేక్షణో వీరో నిర్దహన్నివ చక్షుషా |
రాఘవో రాక్షసం రోషాదభిదుద్రావ వేగితః |
యూథపాన్హర్షయన్సర్వాన్కుంభకర్ణభయార్దితాన్ || ౧౩౬ ||

స చాపమాదాయ భుజంగకల్పం
దృఢజ్యముగ్రం తపనీయచిత్రమ్ |
హరీన్సమాశ్వాస్య సముత్పపాత
రామో నిబద్ధోత్తమతూణబాణః || ౧౩౭ ||

స వానరగణైస్తైస్తు వృతః పరమదుర్జయః |
లక్ష్మణానుచరో రామః సంప్రతస్థే మహావలః || ౧౩౮ ||

స దదర్శ మహాత్మానం కిరీటినమరిందమమ్ |
శోణితాప్లుతసర్వాంగం కుంభకర్ణం మహాబలమ్ || ౧౩౯ ||

సర్వాన్సమభిధావంతం యథా రుష్టం దిశాగజమ్ |
మార్గమాణం హరీన్క్రుద్ధం రాక్షసైః పరివారితమ్ || ౧౪౦ ||

వింధ్యమందరసంకాశం కాంచనాంగదభూషణమ్ |
స్రవంతం రుధిరం వక్త్రాద్వర్షమేఘమివోత్థితమ్ || ౧౪౧ ||

జిహ్వయా పరిలిహ్యంతం శోణితం శోణితేక్షణమ్ |
మృద్గంతం వానరానీకం కాలాంతకయమోపమమ్ || ౧౪౨ ||

తం దృష్ట్వా రాక్షసశ్రేష్ఠం ప్రదీప్తానలవర్చసమ్ |
విస్ఫారయామాస తదా కార్ముకం పురుషర్షభః || ౧౪౩ ||

స తస్య చాపనిర్ఘోషాత్కుపితో రాక్షసర్షభః |
అమృష్యమాణస్తం ఘోషమభిదుద్రావ రాఘవమ్ || ౧౪౪ ||

తతస్తు వాతోద్ధతమేఘకల్పం
భుజంగరాజోత్తమభోగబాహుమ్ |
తమాపతంతం ధరణీధరాభ-
-మువాచ రామో యుధి కుంభకర్ణమ్ || ౧౪౫ ||

ఆగచ్ఛ రక్షోధిప మా విషాద-
-మవస్థితోఽహం ప్రగృహీతచాపః |
అవేహి మాం శక్రసపత్న రామమ్
మయా ముహూర్తాద్భవితా విచేతాః || ౧౪౬ ||

రామోఽయమితి విజ్ఞాయ జహాస వికృతస్వనమ్ |
అభ్యధావత సంక్రుద్ధో హరీన్విద్రావయన్రణే || ౧౪౭ ||

పాతయన్నివ సర్వేషాం హృదయాని వనౌకసామ్ |
ప్రహస్య వికృతం భీమం స మేఘస్తనితోపమమ్ || ౧౪౮ ||

కుంభకర్ణో మహాతేజా రాఘవం వాక్యమబ్రవీత్ |
నాహం విరాధో విజ్ఞేయో న కబంధః ఖరో న చ || ౧౪౯ ||

న వాలీ న చ మారీచః కుంభకర్ణోఽహమాగతః |
పశ్య మే ముద్గరం ఘోరం సర్వకాలాయసం మహత్ || ౧౫౦ ||

అనేన నిర్జితా దేవా దానవాశ్చ పురా మయా |
వికర్ణనాస ఇతి మాం నావజ్ఞాతుం త్వమర్హసి || ౧౫౧ ||

స్వల్పాఽపి హి న మే పీడా కర్ణనాసావినాశనాత్ |
దర్శయేక్ష్వాకుశార్దూల వీర్యం గాత్రేషు మే లఘు |
తతస్త్వాం భక్షయిష్యామి దృష్టపౌరుషవిక్రమమ్ || ౧౫౨ ||

స కుంభకర్ణస్య వచో నిశమ్య
రామః సుపుంఖాన్విససర్జ బాణాన్ |
తైరాహతో వజ్రసమగ్రవేగైః
న చుక్షుభే న వ్యథతే సురారిః || ౧౫౩ ||

యైః సాయకైః సాలవరా నికృత్తా
వాలీ హతో వానరపుంగవశ్చ |
తే కుంభకర్ణస్య తదా శరీరే
వజ్రోపమా న వ్యథయాం‍ప్రచక్రుః || ౧౫౪ ||

స వారిధారా ఇవ సాయకాంస్తాన్
పిబన్ శరీరేణ మహేంద్రశత్రుః |
జఘాన రామస్య శరప్రవేగం
వ్యావిధ్య తం ముద్గరముగ్రవేగమ్ || ౧౫౫ ||

తతస్తు రక్షః క్షతజానులిప్తం
విత్రాసనం దేవమహాచమూనామ్ |
వివ్యాధ తం ముద్గరముగ్రవేగం
విద్రావయామాస చమూం హరీణామ్ || ౧౫౬ ||

వాయవ్యమాదాయ తతో వరాస్త్రం
రామః ప్రచిక్షేప నిశాచరాయ |
సముద్గరం తేన జఘాన బాహుం
స కృత్తబాహుస్తుములం ననాద || ౧౫౭ ||

స తస్య బాహుర్గిరిశృంగకల్పః
సముద్గరో రాఘవబాణకృత్తః |
పపాత తస్మిన్హరిరాజసైన్యే
జఘాన తాం వానరవాహనీం చ || ౧౫౮ ||

తే వానరా భగ్నహతావశేషాః
పర్యంతమాశ్రిత్య తదా విషణ్ణాః |
ప్రవేపితాంగం దదృశుః సుఘోరం
నరేంద్రరక్షోధిపసన్నిపాతమ్ || ౧౫౯ ||

స కుంభకర్ణోస్త్రనికృత్తబాహు-
-ర్మహాన్నికృత్తాగ్ర ఇవాచలేంద్రః |
ఉత్పాటయామాస కరేణ వృక్షం
తతోఽభిదుద్రావ రణే నరేంద్రమ్ || ౧౬౦ ||

స తస్య బాహుం సహసాలవృక్షం
సముద్యతం పన్నగభోగకల్పమ్ |
ఐంద్రాస్త్రయుక్తేన జఘాన రామో
బాణేన జాంబూనదచిత్రితేన || ౧౬౧ ||

స కుంభకర్ణస్య భుజో నికృత్తః
పపాత భూమౌ గిరిసన్నికాశః |
వివేష్టమానోఽభిజఘాన వృక్షాన్
శైలాన్ శిలా వానరరాక్షసాంశ్చ || ౧౬౨ ||

తం ఛిన్నబాహుం సమవేక్ష్య రామః
సమాపతంతం సహసా నదంతమ్ |
ద్వావర్ధచంద్రౌ నిశితౌ ప్రగృహ్య
చిచ్ఛేద పాదౌ యుధి రాక్షసస్య || ౧౬౩ ||

తౌ తస్య పాదౌ ప్రదిశో దిశశ్చ
గిరీన్గుహాశ్చైవ మహార్ణవం చ |
లంకాం చ సేనాం కపిరాక్షసానాం
వినాదయంతౌ వినిపేతతుశ్చ || ౧౬౪ ||

నికృత్తబాహుర్వినికృత్తపాదో
విదార్య వక్త్రం వడవాముఖాభమ్ |
దుద్రావ రామం సహసాఽభిగర్జన్
రాహుర్యథా చంద్రమివాంతరిక్షే || ౧౬౫ ||

అపూరయత్తస్య ముఖం శితాగ్రై
రామః శరైర్హేమపినద్ధపుంఖైః |
స పూర్ణవక్త్రో న శశాక వక్తుం
చుకూజ కృచ్ఛ్రేణ ముమోహ చాపి || ౧౬౬ ||

అథాదదే సూర్యమరీచికల్పం
స బ్రహ్మదండాంతకకాలకల్పమ్ |
అరిష్టమైంద్రం నిశితం సుపుంఖం
రామః శరం మారుతతుల్యవేగమ్ || ౧౬౭ ||

తం వజ్రజాంబూనదచారుపుంఖం
ప్రదీప్తసూర్యజ్వలనప్రకాశమ్ |
మహేంద్రవజ్రాశనితుల్యవేగం
రామః ప్రచిక్షేప నిశాచరాయ || ౧౬౮ ||

స సాయకో రాఘవబాహుచోదితో
దిశః స్వభాసా దశ సంప్రకాశయన్ |
సధూమవైశ్వానరదీప్తదర్శనో
జగామ శక్రాశనివీర్యవిక్రమః || ౧౬౯ ||

స తన్మహాపర్వతకూటసన్నిభం
వివృత్తదంష్ట్రం చలచారుకుండలమ్ |
చకర్త రక్షోధిపతేః శిరస్తథా
యథైవ వృత్రస్య పురా పురందరః || ౧౭౦ ||

కుంభకర్ణశిరో భాతి కుండలాలంకృతం మహత్ |
ఆదిత్యేఽభ్యుదితే రాత్రౌ మధ్యస్థ ఇవ చంద్రమాః || ౧౭౧ ||

తద్రామబాణాభిహతం పపాత
రక్షఃశిరః పర్వతసన్నికాశమ్ |
బభంజ చర్యాగృహగోపురాణి
ప్రాకారముచ్చం తమపాతయచ్చ || ౧౭౨ ||

న్యపతత్కుంభకర్ణోఽథ స్వకాయేన నిపాతయన్ |
ప్లవంగమానాం కోట్యశ్చ పరితః సంప్రధావతామ్ || ౧౭౩ ||

తచ్చాతికాయం హిమవత్ప్రకాశం
రక్షస్తతస్తోయనిధౌ పపాత |
గ్రాహాన్వరాన్మీనవరాన్భుజంగాన్
మమర్ద భూమిం చ తదా వివేశ || ౧౭౪ ||

తస్మిన్హతే బ్రాహ్మణదేవశత్రౌ
మహాబలే సంయతి కుంభకర్ణే |
చచాల భూర్భూమిధరాశ్చ సర్వే
హర్షాచ్చ దేవాస్తుములం ప్రణేదుః || ౧౭౫ ||

తతస్తు దేవర్షిమహర్షిపన్నగాః
సురాశ్చ భూతాని సుపర్ణగుహ్యకాః |
సయక్షగంధర్వగణా నభోగతాః
ప్రహర్షితా రామపరాక్రమేణ || ౧౭౬ ||

తతస్తు తే తస్య వధేన భూరిణా
మనస్వినో నైరృతరాజబాంధవాః |
వినేదురుచ్చైర్వ్యథితా రఘూత్తమం
హరిం సమీక్ష్యైవ యథా సురార్దితాః || ౧౭౭ ||

స దేవలోకస్య తమో నిహత్య
సూర్యో యథా రాహుముఖాద్విముక్తః |
తథా వ్యభాసీద్భువి వానరౌఘే
నిహత్య రామో యుధి కుంభకర్ణమ్ || ౧౭౮ ||

ప్రహర్షమీయుర్బహవస్తు వానరాః
ప్రబుద్ధపద్మప్రతిమైరివాననైః |
అపూజయన్రాఘవమిష్టభాగినం
హతే రిపౌ భీమబలే దురాసదే || ౧౭౯ ||

స కుంభకర్ణం సురసంఘమర్దనం
మహత్సు యుద్ధేషు పరాజితశ్రమమ్ |
ననంద హత్వా భరతాగ్రజో రణే
మహాసురం వృత్రమివామరాధిపః || ౧౮౦ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే సప్తషష్టితమః సర్గః || ౬౭ ||

యుద్ధకాండ అష్టషష్టితమః సర్గః (౬౮) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


పైరసీ ప్రకటన : నాగేంద్రాస్ న్యూ గొల్లపూడి వీరాస్వామి సన్ మరియు శ్రీఆదిపూడి వెంకటశివసాయిరామ్ గారు కలిసి మా రెండు పుస్తకాలను ("శ్రీ వారాహీ స్తోత్రనిధి" మరియు "శ్రీ శ్యామలా స్తోత్రనిధి") ఉన్నది ఉన్నట్టు కాపీచేసి, పేరు మార్చి అమ్ముతున్నారు. దయచేసి గమనించగలరు.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed