Yuddha Kanda Sarga 63 – యుద్ధకాండ త్రిషష్టితమః సర్గః (౬౩)


|| కుంభకర్ణానుశోకః ||

తస్య రాక్షసరాజస్య నిశమ్య పరిదేవితమ్ |
కుంభకర్ణో బభాషేఽథ వచనం ప్రజహాస చ || ౧ ||

దృష్టో దోషో హి యోఽస్మాభిః పురా మంత్రవినిర్ణయే |
హితేష్వనభిరక్తేన సోఽయమాసాదితస్త్వయా || ౨ ||

శీఘ్రం ఖల్వభ్యుపేతం త్వాం ఫలం పాపస్య కర్మణః |
నిరయేష్వేవ పతనం యథా దుష్కృతకర్మణః || ౩ ||

ప్రథమం వై మహారాజ కృత్యమేతదచింతితమ్ |
కేవలం వీర్యదర్పేణ నానుబంధో విచారితః || ౪ ||

యః పశ్చాత్పూర్వకార్యాణి కుర్యాదైశ్వర్యమాస్థితః |
పూర్వం చోత్తరకార్యాణి న స వేద నయానయౌ || ౫ || [చాపర]

దేశకాలవిహీనాని కర్మాణి విపరీతవత్ |
క్రియమాణాని దుష్యంతి హవీంష్యప్రయతేష్వివ || ౬ ||

త్రయాణాం పంచధా యోగం కర్మణాం యః ప్రపశ్యతి |
సచివైః సమయం కృత్వా స సభ్యే వర్తతే పథి || ౭ ||

యథాగమం చ యో రాజా సమయం విచికీర్షతి |
బుధ్యతే సచివాన్బుద్ధ్య సుహృదశ్చానుపశ్యతి || ౮ ||

ధర్మమర్థం చ కామం చ సర్వాన్వా రక్షసాం పతే |
భజేత పురుషః కాలే త్రీణి ద్వంద్వాని వా పునః || ౯ ||

త్రిషు చైతేషు యచ్ఛ్రేష్ఠం శ్రుత్వా తన్నావబుధ్యతే |
రాజా వా రాజమాత్రో వా వ్యర్థం తస్య బహుశ్రుతమ్ || ౧౦ ||

ఉపప్రదానం సాంత్వం వా భేదం కాలే చ విక్రమమ్ |
యోగం చ రక్షసాం శ్రేష్ఠ తావుభౌ చ నయానయౌ || ౧౧ ||

కాలే ధర్మార్థకామాన్యః సమ్మంత్ర్య సచివైః సహ |
నిషేవేతాత్మవాఁల్లోకే న స వ్యసనమాప్నుయాత్ || ౧౨ ||

హితానుబంధమాలోచ్య కార్యాకార్యమిహాత్మనః |
రాజా సహార్థతత్త్వజ్ఞైః సచివైః స హి జీవతి || ౧౩ ||

అనభిజ్ఞాయ శాస్త్రార్థాన్పురుషాః పశుబుద్ధయః |
ప్రాగల్భ్యాద్వక్తుమిచ్ఛంతి మంత్రేష్వభ్యంతరీకృతాః || ౧౪ ||

అశాస్త్రవిదుషాం తేషాం న కార్యమహితం వచః |
అర్థశాస్త్రానభిజ్ఞానాం విపులాం శ్రియమిచ్ఛతామ్ || ౧౫ ||

అహితం చ హితాకారం ధార్ష్ట్యాజ్జల్పంతి యే నరాః |
అవేక్ష్య మంత్రబాహ్యాస్తే కర్తవ్యాః కృత్యదూషణాః || ౧౬ ||

వినాశయంతో భర్తారం సహితాః శత్రుభిర్బుధైః |
విపరీతాని కృత్యాని కారయంతీహ మంత్రిణః || ౧౭ ||

తాన్భర్తా మిత్రసంకాశానమిత్రాన్మంత్రనిర్ణయే |
వ్యవహారేణ జానీయాత్సచివానుపసంహితాన్ || ౧౮ ||

చపలస్యేహ కృత్యాని సహసాఽనుప్రధావతః |
ఛిద్రమన్యే ప్రపద్యంతే క్రౌంచస్య ఖమివ ద్విజాః || ౧౯ ||

యో హి శత్రుమభిజ్ఞాయ నాత్మానమభిరక్షతి |
అవాప్నోతి హి సోఽనర్థాన్ స్థానాచ్చ వ్యవరోప్యతే || ౨౦ ||

యదుక్తమిహ తే పూర్వం ప్రియయామేనుజేన చ | [క్రియతా]
తదేవ నో హితం కార్యం యదిచ్ఛసి చ తత్కురు || ౨౧ ||

తత్తు శ్రుత్వా దశగ్రీవః కుంభకర్ణస్య భాషితమ్ |
భ్రుకుటిం చైవ సంచక్రే క్రుద్ధశ్చైనమభాషత || ౨౨ ||

మాన్యో గురురివాచార్యః కిం మాం త్వమనుశాససి |
కిమేవం వాక్ఛ్రమం కృత్వా కాలే యుక్తం విధీయతామ్ || ౨౩ ||

విభ్రమాచ్చిత్తమోహాద్వా బలవీర్యాశ్రయేణ వా |
నాభిపన్నమిదానీం యద్వ్యర్థాస్తస్య పునః కథాః || ౨౪ ||

అస్మిన్కాలే తు యద్యుక్తం తదిదానీం విధీయతామ్ |
గతం తు నానుశోచంతి గతం తు గతమేవ హి || ౨౫ ||

మమాపనయజం దోషం విక్రమేణ సమీకురు |
యది ఖల్వస్తి మే స్నేహో విక్రమం వావగచ్ఛసి || ౨౬ ||

యది వా కార్యమేతత్తే హృది కార్యతమం మతమ్ |
స సుహృద్యో విపన్నార్థం దీనమభ్యవపద్యతే || ౨౭ ||

స బంధుర్యోఽపనీతేషు సాహాయ్యాయోపకల్పతే |
తమథైవం బ్రువాణం తు వచనం ధీరదారుణమ్ || ౨౮ ||

రుష్టోఽయమితి విజ్ఞాయ శనైః శ్లక్ష్ణమువాచ హ |
అతీవ హి సమాలక్ష్య భ్రాతరం క్షుభితేంద్రియమ్ || ౨౯ ||

కుంభకర్ణః శనైర్వాక్యం బభాషే పరిసాంత్వయన్ |
అలం రాక్షసరాజేంద్ర సంతాపముపపద్యతే || ౩౦ ||

రోషం చ సంపరిత్యజ్య స్వస్థో భవితుమర్హసి |
నైతన్మనసి కర్తవ్యం మయి జీవతి పార్థివ || ౩౧ ||

తమహం నాశయిష్యామి యత్కృతే పరితప్యసే |
అవశ్యం తు హితం వాచ్యం సర్వావస్థం మయా తవ || ౩౨ ||

బంధుభావాదభిహితం భ్రాతృస్నేహాచ్చ పార్థివ |
సదృశం యత్తు కాలేఽస్మిన్కర్తుం స్నిగ్ధేన బంధునా || ౩౩ ||

శత్రూణాం కదనం పశ్య క్రియమాణం మయా రణే |
అద్య పశ్య మహాబాహో మయా సమరమూర్ధని || ౩౪ ||

హతే రామే సహ భ్రాత్రా ద్రవంతీం హరివాహినీమ్ |
అద్య రామస్య తద్దృష్ట్వా మయాఽఽనీతం రణాచ్ఛిరః || ౩౫ ||

సుఖీ భవ మహాబాహో సీతా భవతు దుఃఖితా |
అద్య రామస్య పశ్యంతు నిధనం సుమహత్ప్రియమ్ || ౩౬ ||

లంకాయాం రాక్షసాః సర్వే యే తే నిహతబాంధవాః |
అద్య శోకపరీతానాం స్వబంధువధకారణాత్ || ౩౭ ||

శత్రోర్యుధి వినాశేన కరోమ్యాస్రప్రమార్జనమ్ |
అద్య పర్వతసంకాశం ససూర్యమివ తోయదమ్ || ౩౮ ||

వికీర్ణం పశ్య సమరే సుగ్రీవం ప్లవగోత్తమమ్ |
కథం త్వం రాక్షసైరేభిర్మయా చ పరిసాంత్వతః || ౩౯ || [రక్షితః]

జిఘాంసుభిర్దాశరథిం వ్యథసే త్వం సదాఽనఘ |
అథ పూర్వం హతే తేన మయి త్వాం హంతి రాఘవః || ౪౦ ||

నాహమాత్మని సంతాపం గచ్ఛేయం రాక్షసాధిప |
కామం త్విదానీమపి మాం వ్యాదిశ త్వం పరంతప || ౪౧ ||

న పరః ప్రేషణీయస్తే యుద్ధాయాతులవిక్రమ |
అహముత్సాదయిష్యామి శత్రూంస్తవ మహాబల || ౪౨ ||

యది శక్రో యది యమో యది పావకమారుతౌ |
తానహం యోధయిష్యామి కుబేరవరుణావపి || ౪౩ ||

గిరిమాత్రశరీరస్య శితశూలధరస్య మే |
నర్దతస్తీక్ష్ణదంష్ట్రస్య బిభీయాచ్చ పురందరః || ౪౪ ||

అథవా త్యక్తశస్త్రస్య మృద్గతస్తరసా రిపూన్ | [మృద్నతః]
న మే ప్రతిముఖే స్థాతుం కశ్చిచ్ఛక్తో జిజీవిషుః || ౪౫ ||

నైవ శక్త్యా న గదయా నాసినా నిశితైః శరైః |
హస్తాభ్యామేవ సంరబ్ధో హనిష్యామ్యపి వజ్రిణమ్ || ౪౬ ||

యది మే ముష్టివేగం స రాఘవోఽద్య సహిష్యతే |
తతః పాస్యంతి బాణౌఘా రుధిరం రాఘవస్య తు || ౪౭ ||

చింతయా బాధ్యసే రాజన్కిమర్థం మయి తిష్ఠతి |
సోఽహం శత్రువినాశాయ తవ నిర్యాతుముద్యతః || ౪౮ ||

ముంచ రామాద్భయం రాజన్హనిష్యామీహ సంయుగే |
రాఘవం లక్ష్మణం చైవ సుగ్రీవం చ మహాబలమ్ || ౪౯ ||

హనుమంతం చ రక్షోఘ్నం లంకా యేన ప్రదీపితా |
హరీంశ్చాపి హనిష్యామి సంయుగే సమవస్థితాన్ || ౫౦ ||

అసాధారణమిచ్ఛామి తవ దాతుం మహద్యశః |
యది చేంద్రాద్భయం రాజన్యది వాఽపి స్వయంభువః || ౫౧ ||

అపి దేవాః శయిష్యంతే క్రుద్ధే మయి మహీతలే |
యమం చ శమయిష్యామి భక్షయిష్యామి పావకమ్ || ౫౨ ||

ఆదిత్యం పాతయిష్యామి సనక్షత్రం మహీతలే |
శతక్రతుం వధిష్యామి పాస్యామి వరుణాలయమ్ || ౫౩ ||

పర్వతాంశ్చూర్ణయిష్యామి దారయిష్యామి మేదినీమ్ |
దీర్ఘకాలం ప్రసుప్తస్య కుంభకర్ణస్య విక్రమమ్ || ౫౪ ||

అద్య పశ్యంతు భూతాని భక్ష్యమాణాని సర్వశః |
నన్విదం త్రిదివం సర్వమాహారస్య న పూర్యతే || ౫౫ ||

వధేన తే దాశరథేః సుఖార్హం
సుఖం సమాహర్తుమహం వ్రజామి |
నికృత్య రామం సహ లక్ష్మణేన [నిహత్య]
ఖాదామి సర్వాన్హరియూథముఖ్యాన్ || ౫౬ ||

రమస్వ కామం పిబ చాగ్ర్యవారుణీం
కురుష్వ కృత్యాని వినీయతాం జ్వరః |
మయాద్య రామే గమితేయమక్షయం
చిరాయ సీతా వశగా భవిష్యతి || ౫౭ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే త్రిషష్టితమః సర్గః || ౬౩ ||

యుద్ధకాండ చతుఃషష్టితమః సర్గః (౬౪) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed