Aranya Kanda Sarga 16 – అరణ్యకాండ షోడశః సర్గః (౧౬)


|| హేమంతవర్ణనమ్ ||

వసతస్తస్య తు సుఖం రాఘవస్య మహాత్మనః |
శరద్వ్యపాయే హేమంత ఋతురిష్టః ప్రవర్తతే || ౧ ||

స కదాచిత్ప్రభాతాయాం శర్వర్యాం రఘునందనః |
ప్రయయావభిషేకార్థం రమ్యాం గోదావరీం నదీమ్ || ౨ ||

ప్రహ్వః కలశహస్తస్తం సీతయా సహ వీర్యవాన్ |
పృష్ఠతోఽనువ్రజన్ భ్రాతా సౌమిత్రిరిదమబ్రవీత్ || ౩ ||

అయం స కాలః సంప్రాప్తః ప్రియో యస్తే ప్రియంవద |
అలంకృత ఇవాభాతి యేన సంవత్సరః శుభః || ౪ ||

నీహారపరుషో లోకః పృథివీ సస్యశాలినీ |
జలాన్యనుపభోగ్యాని సుభగో హవ్యవాహనః || ౫ ||

నవాగ్రయణపూజాభిరభ్యర్చ్య పితృదేవతాః |
కృతాగ్రయణకాః కాలే సంతో విగతకల్మషాః || ౬ ||

ప్రాజ్యకామా జనపదాః సంపన్నతరగోరసాః |
విచరంతి మహీపాలా యాత్రాస్థా విజిగీషవః || ౭ ||

సేవమానే దృఢం సూర్యే దిశమంతకసేవితామ్ |
విహీనతిలకేవ స్త్రీ నోత్తరా దిక్ప్రకాశతే || ౮ ||

ప్రకృత్యా హిమకోశాఢ్యో దూరసూర్యశ్చ సామ్ప్రతమ్ |
యథార్థనామా సువ్యక్తం హిమవాన్ హిమవాన్ గిరిః || ౯ ||

అత్యంతసుఖసంచారా మధ్యాహ్నే స్పర్శతః సుఖాః |
దివసాః సుభగాదిత్యాశ్ఛాయాసలిలదుర్భగాః || ౧౦ ||

మృదుసూర్యాః సనీహారాః పటుశీతాః సమారుతాః |
శూన్యారణ్యా హిమధ్వస్తా దివసా భాంతి సామ్ప్రతమ్ || ౧౧ ||

నివృత్తాకాశశయనాః పుష్యనీతా హిమారుణాః |
శీతా వృద్ధతరా యామాస్త్రియామా యాంతి సామ్ప్రతమ్ || ౧౨ ||

రవిసంక్రాంతసౌభాగ్యస్తుషారారుణమండలః |
నిఃశ్వాసాంధ ఇవాదర్శశ్చంద్రమా న ప్రకాశతే || ౧౩ ||

జ్యోత్స్నీ తుషారమలినా పౌర్ణమాస్యాం న రాజతే |
సీతేవ చాతపశ్యామా లక్ష్యతే న తు శోభతే || ౧౪ ||

ప్రకృత్యా శీతలస్పర్శో హిమవిద్ధశ్చ సామ్ప్రతమ్ |
ప్రవాతి పశ్చిమో వాయుః కాలే ద్విగుణశీతలః || ౧౫ ||

బాష్పచ్ఛన్నాన్యరణ్యాని యవగోధూమవంతి చ |
శోభంతేఽభ్యుదితే సూర్యే నదద్భిః క్రౌంచసారసైః || ౧౬ ||

ఖర్జూరపుష్పాకృతిభిః శిరోభిః పూర్ణతండులైః |
శోభంతే కించిదానమ్రాః శాలయః కనకప్రభాః || ౧౭ ||

మయూఖైరుపసర్పద్భిర్హిమనీహారసంవృతైః |
దూరమభ్యుదితః సూర్యః శశాంక ఇవ లక్ష్యతే || ౧౮ ||

అగ్రాహ్యవీర్యః పూర్వాహ్ణే మధ్యహ్నే స్పర్శతః సుఖః |
సంరక్తః కించిదాపాండురాతపః శోభతే క్షితౌ || ౧౯ ||

అవశ్యాయనిపాతేన కించిత్ప్రక్లిన్నశాద్వలా |
వనానాం శోభతే భూమిర్నివిష్టతరుణాతపా || ౨౦ ||

స్పృశంస్తు విపులం శీతముదకం ద్విరదః సుఖమ్ |
అత్యంతతృషితో వన్యః ప్రతిసంహరతే కరమ్ || ౨౧ ||

ఏతే హి సముపాసీనా విహగా జలచారిణః |
న విగాహంతి సలిలమప్రగల్భా ఇవాహవమ్ || ౨౨ ||

అవశ్యాయతమోనద్ధా నీహారతమసా వృతాః |
ప్రసుప్తా ఇవ లక్ష్యంతే విపుష్పా వనరాజయః || ౨౩ ||

బాష్పసంఛన్నసలిలా రుతవిజ్ఞేయసారసాః |
హిమార్ద్రవాలుకైస్తీరైః సరితో భాంతి సామ్ప్రతమ్ || ౨౪ ||

తుషారపతనాచ్చైవ మృదుత్వాద్భాస్కరస్య చ |
శైత్యాదగాగ్రస్థమపి ప్రాయేణ రసవజ్జలమ్ || ౨౫ ||

జరాజర్ఝరితైః పద్మైః శీర్ణకేసరకర్ణికైః |
నాలశేషైర్హిమధ్వస్తైర్న భాంతి కమలాకరాః || ౨౬ ||

అస్మింస్తు పురుషవ్యాఘ్రః కాలే దుఃఖసమన్వితః |
తపశ్చరతి ధర్మాత్మా త్వద్భక్త్యా భరతః పురే || ౨౭ ||

త్యక్త్వా రాజ్యం చ మానం చ భోగాంశ్చ వివిధాన్ బహూన్ |
తపస్వీ నియతాహారః శేతే శీతే మహీతలే || ౨౮ ||

సోఽపి వేలామిమాం నూనమభిషేకార్థముద్యతః |
వృతః ప్రకృతిభిర్నిత్యం ప్రయాతి సరయూం నదీమ్ || ౨౯ ||

అత్యంతసుఖసంవృద్ధః సుకుమారః సుఖోచితః |
కథం న్వపరరాత్రేషు సరయూమవగాహతే || ౩౦ ||

పద్మపత్రేక్షణో వీరః శ్యామో నిరుదరో మహాన్ |
ధర్మజ్ఞః సత్యవాదీ చ హ్రీనిషేధో జితేంద్రియః || ౩౧ ||

ప్రియాభిభాషీ మధురో దీర్ఘబాహురరిందమః |
సంత్యజ్య వివిధాన్ భోగానార్యం సర్వాత్మనా శ్రితః || ౩౨ ||

జితః స్వర్గస్తవ భ్రాత్రా భరతేన మహాత్మనా |
వనస్థమపి తాపస్యే యస్త్వామనువిధీయతే || ౩౩ ||

న పిత్ర్యమనువర్తంతే మాతృకం ద్విపదా ఇతి |
ఖ్యాతో లోకప్రవాదోఽయం భరతేనాన్యథా కృతః || ౩౪ ||

భర్తా దశరథో యస్యాః సాధుశ్చ భరతః సుతః |
కథం ను సాంబా కైకేయీ తాదృశీ క్రూరశీలినీ || ౩౫ ||

ఇత్యేవం లక్ష్మణే వాక్యం స్నేహాద్బ్రువతి ధార్మికే |
పరివాదం జనన్యాస్తమసహన్ రాఘవోఽబ్రవీత్ || ౩౬ ||

న తేఽంబా మధ్యమా తాత గర్హితవ్యా కథంచన |
తామేవేక్ష్వాకునాథస్య భరతస్య కథాం కురు || ౩౭ ||

నిశ్చితాపి హి మే బుద్ధిర్వనవాసే దృఢవ్రతా |
భరతస్నేహసంతప్తా బాలిశీక్రియతే పునః || ౩౮ ||

సంస్మరామ్యస్య వాక్యాని ప్రియాణి మధురాణి చ |
హృద్యాన్యమృతకల్పాని మనః ప్రహ్లాదనాని చ || ౩౯ ||

కదా న్వహం సమేష్యామి భరతేన మహాత్మనా |
శత్రుఘ్నేన చ వీరేణ త్వాయా చ రఘునందన || ౪౦ ||

ఇత్యేవం విలపంస్తత్ర ప్రాప్య గోదావరీం నదీమ్ |
చక్రేఽభిషేకం కాకుత్స్థః సానుజః సహ సీతయా || ౪౧ ||

తర్పయిత్వాథ సలిలైస్తే పితౄన్ దైవతాని చ |
స్తువంతి స్మోదితం సూర్యం దేవతాశ్చ సమాహితాః || ౪౨ ||

కృతాభిషేకః స రరాజ రామః
సీతాద్వితీయః సహ లక్ష్మణేన |
కృతాభిషేకో గిరిరాజపుత్ర్యా
రుద్రః సనందీ భగవానివేశః || ౪౩ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అరణ్యకాండే షోడశః సర్గః || ౧౬ ||

అరణ్యకాండ సప్తదశః సర్గః (౧౭) >>


సంపూర్ణ వాల్మీకి రామాయణే అరణ్యకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed