Yuddha Kanda Sarga 69 – యుద్ధకాండ ఏకోనసప్తతితమః సర్గః (౬౯)


|| నరాంతకవధః ||

ఏవం విలపమానస్య రావణస్య దురాత్మనః |
శ్రుత్వా శోకాభితప్తస్య త్రిశిరా వాక్యమబ్రవీత్ || ౧ ||

ఏవమేవ మహావీర్యో హతో నస్తాతమధ్యమః |
న తు సత్పురుషా రాజన్విలపంతి యథా భవాన్ || ౨ ||

నూనం త్రిభువనస్యాపి పర్యాప్తస్త్వమసి ప్రభో |
స కస్మాత్ప్రాకృత ఇవ శోచస్యాత్మానమీదృశమ్ || ౩ ||

బ్రహ్మదత్తాస్తి తే శక్తిః కవచః సాయకో ధనుః |
సహస్రఖరసంయుక్తో రథో మేఘస్వనో మహాన్ || ౪ ||

త్వయాఽసకృద్విశస్త్రేణ విశస్తా దేవదానవాః |
స సర్వాయుధసంపన్నో రాఘవం శాస్తుమర్హసి || ౫ ||

కామం తిష్ఠ మహారాజ నిర్గమిష్యామ్యహం రణమ్ |
ఉద్ధరిష్యామి తే శత్రూన్ గరుడః పన్నగానివ || ౬ ||

శంబరో దేవరాజేన నరకో విష్ణునా యథా |
తథాఽద్య శయితా రామో మయా యుధి నిపాతితః || ౭ ||

శ్రుత్వా త్రిశిరసో వాక్యం రావణో రాక్షసాధిపః |
పునర్జాతమివాత్మానం మన్యతే కాలచోదితః || ౮ ||

శ్రుత్వా త్రిశిరసో వాక్యం దేవాంతకనరాంతకౌ |
అతికాయశ్చ తేజస్వీ బభూవుర్యుద్ధహర్షితాః || ౯ ||

తతోఽహమహమిత్యేవ గర్జంతో నైరృతర్షభాః |
రావణస్య సుతా వీరాః శక్రతుల్యపరాక్రమాః || ౧౦ ||

అంతరిక్షగతాః సర్వే సర్వే మాయావిశారదాః |
సర్వే త్రిదశదర్పఘ్నాః సర్వే చ రణదుర్జయాః || ౧౧ ||

సర్వే సుబలసంపన్నాః సర్వే విస్తీర్ణకీర్తయః |
సర్వే సమరమాసాద్య న శ్రూయంతే పరాజితాః || ౧౨ ||

దేవైరపి సగంధర్వైః సకిన్నరమహోరగైః |
సర్వే చ విదుషో వీరాః సర్వే యుద్ధవిశారదాః |
సర్వే ప్రవరవిజ్ఞానాః సర్వే లబ్ధవరాస్తథా || ౧౩ ||

స తైస్తదా భాస్కరతుల్యవర్చసైః
సుతైర్వృతః శత్రుబలప్రమర్దనైః |
రరాజ రాజా మఘవాన్యథాఽమరైః
వృతో మహాదానవదర్పనాశనైః || ౧౪ ||

స పుత్రాన్సంపరిష్వజ్య భూషయిత్వా చ భూషణైః |
ఆశీర్భిశ్చ ప్రశస్తాభిః ప్రేషయామాస సంయుగే || ౧౫ ||

యుద్ధోన్మత్తం చ మత్తం చ భ్రాతరౌ చాపి రావణః |
రక్షణార్థం కుమారాణాం ప్రేషయామాస సంయుగే || ౧౬ ||

తేఽభివాద్య మహాత్మానం రావణం రిపురావణమ్ |
కృత్వా ప్రదక్షిణం చైవ మహాకాయాః ప్రతస్థిరే || ౧౭ ||

సర్వౌషధీభిర్గంధైశ్చ సమాలభ్య మహాబలాః |
నిర్జగ్ముర్నైరృతశ్రేష్ఠాః షడేతే యుద్ధకాంక్షిణః || ౧౮ ||

త్రిశిరాశ్చాతికాయశ్చ దేవాంతకనరాంతకౌ |
మహోదరమహాపార్శ్వో నిర్జగ్ముః కాలచోదితాః || ౧౯ ||

తతః సుదర్శనం నామ నీలజీమూతసన్నిభమ్ |
ఐరావతకులే జాతమారురోహ మహోదరః || ౨౦ ||

సర్వాయుధసమాయుక్తం తూణీభిశ్చ స్వలంకృతమ్ |
రరాజ గజమాస్థాయ సవితేవాస్తమూర్ధని || ౨౧ ||

హయోత్తమసమాయుక్తం సర్వాయుధసమాకులమ్ |
ఆరురోహ రథశ్రేష్ఠం త్రిశిరా రావణాత్మజః || ౨౨ ||

త్రిశిరా రథమాస్థాయ విరరాజ ధనుర్ధరః |
సవిద్యుదుల్కః శైలాగ్రే సేంద్రచాప ఇవాంబుదః || ౨౩ ||

త్రిభిః కిరీటైః శుశుభే త్రిశిరాః స రథోత్తమే |
హిమవానివ శైలేంద్రస్త్రిభిః కాంచనపర్వతైః || ౨౪ ||

అతికాయోఽపి తేజస్వీ రాక్షసేంద్రసుతస్తదా |
ఆరురోహ రథశ్రేష్ఠం శ్రేష్ఠః సర్వధనుష్మతామ్ || ౨౫ ||

సుచక్రాక్షం సుసంయుక్తం స్వనుకర్షం సుకూబరమ్ |
తూణీబాణాసనైర్దీప్తం ప్రాసాసిపరిఘాకులమ్ || ౨౬ ||

స కాంచనవిచిత్రేణ ముకుటేన విరాజతా |
భూషణైశ్చ బభౌ మేరుః కిరణైరివ భాసయన్ || ౨౭ ||

స రరాజ రథే తస్మిన్రాజసూనుర్మహాబలః |
వృతో నైరృతశార్దూలైర్వజ్రపాణిరివామరైః || ౨౮ ||

హయముచ్చైఃశ్రవఃప్రఖ్యం శ్వేతం కనకభూషణమ్ |
మనోజవం మహాకాయమారురోహ నరాంతకః || ౨౯ ||

గృహీత్వా ప్రాసముల్కాభం విరరాజ నరాంతకః |
శక్తిమాదాయ తేజస్వీ గుహః శిఖిగతో యథా || ౩౦ ||

దేవాంతకః సమాదాయ పరిఘం వజ్రభూషణమ్ |
పరిగృహ్య గిరిం దోర్భ్యాం వపుర్విష్ణోర్విడంబయన్ || ౩౧ ||

మహాపార్శ్వో మహాకాయో గదామాదాయ వీర్యవాన్ |
విరరాజ గదాపాణిః కుబేర ఇవ సంయుగే || ౩౨ ||

ప్రతస్థిరే మహాత్మానో బలైరప్రతిమైర్వృతాః |
సురా ఇవామరావత్యా బలైరప్రతిమైర్వృతాః || ౩౩ ||

తాన్గజైశ్చ తురంగైశ్చ రథైశ్చాంబుదనిస్వనైః |
అనుజగ్ముర్మహాత్మానో రాక్షసాః ప్రవరాయుధాః || ౩౪ ||

తే విరేజుర్మహాత్మానః కుమారాః సూర్యవర్చసః |
కిరీటినః శ్రియా జుష్టా గ్రహా దీప్తా ఇవాంబరే || ౩౫ ||

ప్రగృహీతా బభౌ తేషాం శస్త్రాణామావలిః సితా |
శారదాభ్రప్రతీకాశా హంసావలిరివాంబరే || ౩౬ ||

మరణం వాపి నిశ్చిత్య శత్రూణాం వా పరాజయమ్ |
ఇతి కృత్వా మతిం వీరా నిర్జగ్ముః సంయుగార్థినః || ౩౭ ||

జగర్జుశ్చ ప్రణేదుశ్చ చిక్షిపుశ్చాపి సాయకాన్ |
జగృహుశ్చాపి తే వీరా నిర్యాంతో యుద్ధదుర్మదాః || ౩౮ ||

క్ష్వేలితాస్ఫోటనినదైశ్చచాల చ వసుంధరా |
రక్షసాం సింహనాదైశ్చ పుస్ఫోటేవ తదాఽంబరమ్ || ౩౯ ||

తేఽభినిష్క్రమ్య ముదితా రాక్షసేంద్రా మహాబలాః |
దదృశుర్వానరానీకం సముద్యతశిలానగమ్ || ౪౦ ||

హరయోపి మహాత్మానో దదృశుర్నైరృతం బలమ్ |
హస్త్యశ్వరథసంబాధం కింకిణీశతనాదితమ్ || ౪౧ ||

నీలజీమూతసంకాశం సముద్యతమహాయుధమ్ |
దీప్తానలరవిప్రఖ్యైః సర్వతో నైరృతైర్వృతమ్ || ౪౨ ||

తద్దృష్ట్వా బలమాయాంతం లబ్ధలక్షాః ప్లవంగమాః |
సముద్యతమహాశైలాః సంప్రణేదుర్మహాబలాః |
అమృష్యమాణా రక్షాంసి ప్రతినర్దంతి వానరాః || ౪౩ ||

తతః సముద్ఘుష్టరవం నిశమ్య
రక్షోగణా వానరయూథపానామ్ |
అమృష్యమాణాః పరహర్షముగ్రం
మహాబలా భీమతరం వినేదుః || ౪౪ ||

తే రాక్షసబలం ఘోరం ప్రవిశ్య హరియూథపాః |
విచేరురుద్యతైః శైలైర్నగాః శిఖరిణో యథా || ౪౫ ||

కేచిదాకాశమావిశ్య కేచిదుర్వ్యాం ప్లవంగమాః |
రక్షఃసైన్యేషు సంక్రుద్ధాశ్చేరుర్ద్రుమశిలాయుధాః || ౪౬ ||

ద్రుమాంశ్చ విపులస్కంధాన్గృహ్య వానరపుంగవాః |
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరం రక్షోవానరసంకులమ్ || ౪౭ ||

తే పాదపశిలాశైలైశ్చక్రుర్వృష్టిమనూపమామ్ |
బాణౌఘైర్వార్యమాణాశ్చ హరయో భీమవిక్రమాః || ౪౮ ||

సింహనాదాన్వినేదుశ్చ రణే వానరరాక్షసాః |
శిలాభిశ్చూర్ణయామాసుర్యాతుధానాన్ ప్లవంగమాః || ౪౯ ||

నిజఘ్నుః సంయుగే క్రుద్ధాః కవచాభరణావృతాన్ |
కేచిద్రథగతాన్వీరాన్గజవాజిగతానపి || ౫౦ ||

నిజఘ్నుః సహసాప్లుత్య యాతుధానాన్ ప్లవంగమాః |
శైలశృంగాచితాంగాశ్చ ముష్టిభిర్వాంతలోచనాః || ౫౧ ||

చేరుః పేతుశ్చ నేదుశ్చ తత్ర రాక్షసపుంగవాః |
రాక్షసాశ్చ శరైస్తీక్ష్ణైర్బిభిదుః కపికుంజరాన్ || ౫౨ ||

శూలముద్గరఖడ్గైశ్చ జఘ్నుః ప్రాసైశ్చ శక్తిభిః |
అన్యోన్యం పాతయామాసుః పరస్పరజయైషిణః || ౫౩ ||

రిపుశోణితదిగ్ధాంగాస్తత్ర వానరరాక్షసాః |
తతః శైలైశ్చ ఖడ్గైశ్చ విసృష్టైర్హరిరాక్షసైః || ౫౪ ||

ముహూర్తేనావృతా భూమిరభవచ్ఛోణితాప్లుతా |
వికీర్ణపర్వతాకారై రక్షోభిరరిమర్దనైః || ౫౫ ||

ఆసీద్వసుమతీ పూర్ణా తదా యుద్ధమదాన్వితైః |
ఆక్షిప్తాః క్షిప్యమాణాశ్చ భగ్నశూలాశ్చ వానరైః || ౫౬ ||

పునరంగైస్తథా చక్రురాసన్నా యుద్ధమద్భుతమ్ |
వానరాన్వానరైరేవ జఘ్నుస్తే రజనీచరాః || ౫౭ ||

రాక్షసాన్రాక్షసైరేవ జఘ్నుస్తే వానరా అపి |
ఆక్షిప్య చ శిలాస్తేషాం నిజఘ్నూ రాక్షసా హరీన్ || ౫౮ ||

తేషాం చాచ్ఛిద్య శస్త్రాణి జఘ్నూ రక్షాంసి వానరాః |
నిజఘ్నుః శైలశూలాస్త్రైర్బిభిదుశ్చ పరస్పరమ్ || ౫౯ ||

సింహనాదాన్వినేదుశ్చ రణే వానరరాక్షసాః |
ఛిన్నవర్మతనుత్రాణా రాక్షసా వానరైర్హతాః || ౬౦ ||

రుధిరం ప్రస్రుతాస్తత్ర రససారమివ ద్రుమాః |
రథేన చ రథం చాపి వారణేనైవ వారణమ్ || ౬౧ ||

హయేన చ హయం కేచిన్నిజఘ్నుర్వానరా రణే |
ప్రహృష్టమనసః సర్వే ప్రగృహీతమనఃశిలాః || ౬౨ ||

హరయో రాక్షసాన్జఘ్నుర్ద్రుమైశ్చ బహుశాఖిభిః |
తద్యుద్ధమభవద్ఘోరం రక్షోవానరసంకులమ్ || ౬౩ ||

క్షురప్రైరర్ధచంద్రైశ్చ భల్లైశ్చ నిశితైః శరైః |
రాక్షసా వానరేంద్రాణాం చిచ్ఛిదుః పాదపాన్ శిలాః || ౬౪ ||

వికీర్ణైః పర్వతాగ్రైశ్చ ద్రుమైశ్ఛిన్నైశ్చ సంయుగే |
హతైశ్చ కపిరక్షోబిర్దుర్గమా వసుధాఽభవత్ || ౬౫ ||

తే వానరా గర్వితహృష్టచేష్టాః
సంగ్రామమాసాద్య భయం విముచ్య |
యుద్ధం తు సర్వే సహ రాక్షసైస్తైః
నానాయుధాశ్చక్రురదీనసత్త్వాః || ౬౬ ||

తస్మిన్ప్రవృత్తే తుములే విమర్దే
ప్రహృష్యమాణేషు వలీముఖేషు |
నిపాత్యమానేషు చ రాక్షసేషు
మహర్షయో దేవగణాశ్చ నేదుః || ౬౭ ||

తతో హయం మారుతతుల్యవేగం
ఆరుహ్య శక్తిం నిశితాం ప్రగృహ్య |
నరాంతకో వానరరాజసైన్యం
మహార్ణవం మీన ఇవావివేశ || ౬౮ ||

స వానరాన్ సప్తశతాని వీరః
ప్రాసేన దీప్తేన వినిర్బిభేద |
ఏకక్షణేనేంద్రరిపుర్మహాత్మా
జఘాన సైన్యం హరిపుంగవానామ్ || ౬౯ ||

దదృశుశ్చ మహాత్మానం హయపృష్ఠే ప్రతిష్ఠితమ్ |
చరంతం హరిసైన్యేషు విద్యాధరమహర్షయః || ౭౦ ||

స తస్య దదృశే మార్గో మాంసశోణితకర్దమః |
పతితైః పర్వతాకారైర్వానరైరభిసంవృతః || ౭౧ ||

యావద్విక్రమితుం బుద్ధిం చక్రుః ప్లవగపుంగవాః |
తావదేతానతిక్రమ్య నిర్బిభేద నరాంతకః || ౭౨ ||

జ్వలంతం ప్రాసముద్యమ్య సంగ్రామాగ్రే నరాంతకః |
దదాహ హరిసైన్యాని వనానీవ విభావసుః || ౭౩ ||

యావదుత్పాటయామాసుర్వృక్షాన్ శైలాన్వనౌకసః |
తావత్ప్రాసహతాః పేతుర్వజ్రకృత్తా ఇవాచలాః || ౭౪ ||

దిక్షు సర్వాసు బలవాన్విచచార నరాంతకః |
ప్రమృద్నన్ సర్వతో యుద్ధే ప్రావృట్కాలే యథాఽనిలః || ౭౫ ||

న శేకుర్ధావితుం వీరా న స్థాతుం స్పందితుం భయాత్ |
ఉత్పతంతం స్థితం యాంతం సర్వాన్వివ్యాధ వీర్యవాన్ || ౭౬ ||

ఏకేనాంతకకల్పేన ప్రాసేనాదిత్యతేజసా |
భిన్నాని హరిసైన్యాని నిపేతుర్ధరణీతలే || ౭౭ ||

వజ్రనిష్పేషసదృశం ప్రాసస్యాభినిపాతనమ్ |
న శేకుర్వానరాః సోఢుం తే వినేదుర్మహాస్వనమ్ || ౭౮ ||

పతతాం హరివీరాణాం రూపాణి ప్రచకాశిరే |
వజ్రభిన్నాగ్రకూటానాం శైలానాం పతతామివ || ౭౯ ||

యే తు పూర్వం మహాత్మానః కుంభకర్ణేన పాతితాః |
తే స్వస్థా వానరశ్రేష్ఠాః సుగ్రీవముపతస్థిరే || ౮౦ ||

విప్రేక్షమాణః సుగ్రీవో దదర్శ హరివాహినీమ్ |
నరాంతకభయత్రస్తాం విద్రవంతీమితస్తతః || ౮౧ ||

విద్రుతాం వాహినీం దృష్ట్వా స దదర్శ నరాంతకమ్ |
గృహీతప్రాసమాయాంతం హయపృష్ఠే ప్రతిష్ఠితమ్ || ౮౨ ||

అథోవాచ మహాతేజాః సుగ్రీవో వానరాధిపః |
కుమారమంగదం వీరం శక్రతుల్యపరాక్రమమ్ || ౮౩ ||

గచ్ఛ త్వం రాక్షసం వీరో యోఽసౌ తురగమాస్థితః |
క్షోభయంతం హరిబలం క్షిప్రం ప్రాణైర్వియోజయ || ౮౪ ||

స భర్తుర్వచనం శ్రుత్వా నిష్పపాతాంగదస్తతః |
అనీకాన్మేఘసంకాశాన్మేఘానీకాదివాంశుమాన్ || ౮౫ ||

శైలసంఘాతసంకాశో హరీణాముత్తమోఽంగదః |
రరాజాంగదసన్నద్ధః సధాతురివ పర్వతః || ౮౬ ||

నిరాయుధో మహాతేజాః కేవలం నఖదంష్ట్రవాన్ |
నరాంతకమభిక్రమ్య వాలిపుత్రోఽబ్రవీద్వచః || ౮౭ ||

తిష్ఠ కిం ప్రాకృతైరేభిర్హరిభిస్త్వం కరిష్యసి |
అస్మిన్వజ్రసమస్పర్శం ప్రాసం క్షిప మమోరసి || ౮౮ ||

అంగదస్య వచః శ్రుత్వా ప్రచుక్రోధ నరాంతకః |
సందశ్య దశనైరోష్ఠం వినిశ్వస్య భుజంగవత్ |
అభిగమ్యాంగదం క్రుద్ధో వాలిపుత్రం నరాంతకః || ౮౯ ||

ప్రాసం సమావిధ్య తదాఽంగదాయ
సముజ్జ్వలంతం సహసోత్ససర్జ |
స వాలిపుత్రోరసి వజ్రకల్పే
బభూవ భగ్నో న్యపతచ్చ భూమౌ || ౯౦ ||

తం ప్రాసమాలోక్య తదా విభగ్నం
సుపర్ణకృత్తోరగభోగకల్పమ్ |
తలం సముద్యమ్య స వాలిపుత్రః
తురంగమం తస్య జఘాన మూర్ధ్ని || ౯౧ ||

నిమగ్నతాలుః స్ఫుటితాక్షితారో
నిష్క్రాంతజిహ్వోఽచలసన్నికాశః |
స తస్య వాజీ నిపపాత భూమౌ
తలప్రహారేణ విశీర్ణమూర్ధా || ౯౨ ||

నరాంతకః క్రోధవశం జగామ
హతం తురంగం పతితం నిరీక్ష్య |
స ముష్టిముద్యమ్య మహాప్రభావో
జఘాన శీర్షే యుధి వాలిపుత్రమ్ || ౯౩ ||

అథాంగదో ముష్టివిభిన్నమూర్ధా
సుస్రావ తీవ్రం రుధిరం భృశోష్ణమ్ |
ముహుర్విజజ్వాల ముమోహ చాపి
సంజ్ఞాం సమాసాద్య విసిష్మియే చ || ౯౪ ||

అథాంగదో వజ్రసమానవేగం
సంవర్త్య ముష్టిం గిరిశృంగకల్పమ్ |
నిపాతయామాస తదా మహాత్మా
నరాంతకస్యోరసి వాలిపుత్రః || ౯౫ ||

స ముష్టినిష్పష్టవిభిన్నవక్షా
జ్వాలావమచ్ఛోణితదిగ్ధగాత్రః |
నరాంతకో భూమితలే పపాత
యథాఽచలో వజ్రనిపాతభగ్నః || ౯౬ ||

అథాంతరిక్షే త్రిదశోత్తమానాం
వనౌకసాం చైవ మహాప్రణాదః |
బభూవ తస్మిన్నిహతేఽగ్ర్యవీరే
నరాంతకే వాలిసుతేన సంఖ్యే || ౯౭ ||

అథాంగదో రామమనఃప్రహర్షణం
సుదుష్కరం తత్కృతవాన్హి విక్రమమ్ |
విసిష్మియే సోఽప్యతివీర్యవిక్రమః
పునశ్చ యుద్ధే స బభూవ హర్షితః || ౯౮ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే ఏకోనసప్తతితమః సర్గః || ౬౯ ||

యుద్ధకాండ సప్తతితమః సర్గః (౭౦) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed