Ayodhya Kanda Sarga 64 – ayōdhyākāṇḍa catuḥṣaṣṭhitamaḥ sargaḥ (64)


|| daśarathadiṣṭāntaḥ ||

vadhamapratirūpaṁ tu maharṣēstasya rāghavaḥ |
vilapannēva dharmātmā kausalyāṁ punarabravīt || 1 ||

tadajñānānmahatpāpaṁ kr̥tvāhaṁ saṅkulēndriyaḥ |
ēkastvacintayaṁ buddhyā kathaṁ nu sukr̥taṁ bhavēt || 2 ||

tatastaṁ ghaṭamādaya pūrṇaṁ paramavāriṇā |
āśramaṁ tamahaṁ prāpya yathākhyātapathaṁ gataḥ || 3 ||

tatrāhaṁ durbalāvandhau vr̥ddhāvapariṇāyakau |
apaśyaṁ tasya pitarau lūnapakṣāviva dvijau || 4 ||

tannimittābhirāsīnau kathābhiraparikramau |
tāmāśāṁ matkr̥tē hīnau udāsīnāvanāthavat || 5 ||

śōkōpahatacittaśca bhayasantrastacētanaḥ |
taccāśramapadaṁ gatvā bhūyaḥ śōkamahaṁ gataḥ || 6 ||

padaśabdaṁ tu mē śrutvā munirvākyamabhāṣata |
kiṁ cirāyasi mē putra pānīyaṁ kṣipramānaya || 7 ||

yannimittamidaṁ tāta salilē krīḍitaṁ tvayā |
utkaṇṭhitā tē mātēyaṁ praviśa kṣipramāśramam || 8 ||

yadvyalīkaṁ kr̥taṁ putra mātrā tē yadi vā mayā |
na tanmanasi kartavyaṁ tvayā tāta tapasvinā || 9 ||

tvaṁ gatistvagatīnāṁ ca cakṣustvaṁ hīnacakṣuṣām |
samāsaktāstvayi prāṇāḥ kiṁ tvaṁ nō nābhibhāṣasē || 10 ||

munimavyaktayā vācā tamahaṁ sajjamānayā |
hīnavyañjanayā prēkṣya bhītaḥ bhītaivābravam || 11 ||

manasaḥ karma cēṣṭābhirabhisaṁstabhya vāgbalam |
ācacakṣē tvahaṁ tasmai putravyasanajaṁ bhayam || 12 ||

kṣatriyō:’haṁ daśarathō nāhaṁ putrō mahātmanaḥ |
sajjanāvamataṁ duḥkhamidaṁ prāptaṁ svakarmajam || 13 ||

bhagavaṁścāpahastō:’haṁ sarayūtīramāgataḥ |
jighāṁsuḥ śvāpadaṁ kiñcit nipānē cāgataṁ gajam || 14 ||

tatra śrutaḥ mayā śabdō jalē kumbhasya pūryataḥ |
dvipō:’yamiti matvā:’yaṁ bāṇēnābhihataḥ mayā || 15 ||

gatvā nadyāstatastīramapaśyamiṣuṇā hr̥di |
vinirbhinnaṁ gataprāṇaṁ śayānaṁ bhuvi tāpasam || 16 ||

bhagavan śabdamālakṣya mayā gajajighāṁsunā |
visr̥ṣṭō:’mbhasi nārācastēna tē nihatassutaḥ || 17 || [tatastē]

tatastasyaiva vacanādupētya paritapyataḥ |
sa mayā sahasā baṇōddhr̥tō marmatastadā || 18 ||

sa cōddhr̥tēna bāṇēna tatraiva svargamāsthitaḥ |
bhavantau pitarau śōcannandhāviti vilapya ca || 19 ||

ajñānādbhavataḥ putraḥ sahasā:’bhihataḥ mayā |
śēṣamēvaṁ gatē yatsyāt tatprasīdatu mē muniḥ || 20 ||

sa tacchrutvā vacaḥ krūraṁ mayōktamaghaśaṁsinā |
nāśakattīvramāyāsamakartuṁ bhagavānr̥ṣiḥ || 21 ||

sa bāṣpapūrṇavadanō niḥśvasan śōkakarśitaḥ |
māmuvāca mahātējāḥ kr̥tāñjalimupasthitam || 22 ||

yadyētadaśubhaṁ karma na tvaṁ mē kathayēḥ svayam |
phalēnmūrdhā sma tē rājan sadyaḥ śatasahasradhā || 23 ||

kṣatriyēṇa vadhō rājan vānaprasthē viśēṣataḥ |
jñānapūrvaṁ kr̥taḥ sthānāt cyāvayēdapi vajriṇam || 24 ||

saptadhā tu phalēnmūrdhā munau tapasi tiṣṭhati |
jñānādvisr̥jataḥ śastraṁ tādr̥śē brahmavādini || 25 ||

ajñānāddhi kr̥taṁ yasmāt idaṁ tēnaiva jīvasi |
api hyadya kulaṁ nasyāt ikṣvākūṇāṁ kutaḥ bhavān || 26 ||

naya nau nr̥pa taṁ dēśamiti māṁ cābhyabhāṣata |
adya taṁ draṣṭumicchāvaḥ putraṁ paścimadarśanam || 27 ||

rudhirēṇāvasiktāṅgaṁ prakīrṇājina vāsasam |
śayānaṁ bhuvi nissañjñaṁ dharma rājavaśaṁ gatam || 28 ||

athāhamēkastaṁ dēśaṁ nītvā tau bhr̥śaduḥkhitau |
asparśayamahaṁ putraṁ taṁ muniṁ saha bhāryayā || 29 ||

tau putramātmanaḥ spr̥ṣṭvā tamāsādya tapasvinau |
nipētatuḥ śarīrē:’sya pitā tasyēdamabravīt || 30 ||

nābhivādayasē mā:’dya na ca māmabhibhāṣasē |
kiṁ nu śēṣē tu bhūmau tvaṁ vatsa kiṁ kupitō hyasi || 31 ||

na tvahaṁ tē priyaṁ putra mātaraṁ pasya dhārmika |
kiṁ nu nāliṅgasē putra sukumāra vacō vada || 32 ||

kasya vārātrē:’haṁ śrōṣyāmi hr̥dayaṅgamam |
adhīyānasya madhuraṁ śāstraṁ vānyadviśēṣataḥ || 33 ||

kō māṁ sandhyāmupāsyaiva snātvā hutahutāśanaḥ |
ślāghayiṣyatyupāsīnaḥ putra śōkabhayārditam || 34 ||

kandamūlaphalaṁ hr̥tvā kō māṁ priyamivātithim |
bhōjayiṣyatyakarmaṇyam apragrahamanāyakam || 35 ||

imāmandhāṁ ca vr̥ddhāṁ ca mātaraṁ tē tapasvinīm |
kathaṁ vatsa bhariṣyāmi kr̥paṇāṁ putra gardhinīm || 36 ||

tiṣṭha māṁ māgamaḥ putra yamasya sadanaṁ prati |
śvō mayā saha gantā:’si jananyā ca samēdhitaḥ || 37 ||

ubhāvapi ca śōkārtau avanāthau kr̥paṇau vanē |
kṣipramēva gamiṣyāvastvayā:’hīnau yamakṣayam || 38 ||

tataḥ vaivasvataṁ dr̥ṣṭvā taṁ pravakṣyāmi bhāratīm |
kṣamatāṁ dharmarājō mē bibhr̥yātpitarāvayam || 39 ||

dātumarhati dharmātmā lōkapālō mahāyaśāḥ |
īdr̥śasya mamākṣayyā mēkāmabhayadakṣiṇām || 40 ||

apāpō:’si yadā putra nihataḥ pāpakarmaṇā |
tēna satyēna gacchāśu yē lōkāḥ śastrayōdhinām || 41 ||

yānti śūrā gatiṁ yāṁ ca saṅgrāmēṣvanivartinaḥ |
hatāstvabhimukhāḥ putra gatiṁ tāṁ paramāṁ vraja || 42 ||

yāṁ gatiṁ sagaraḥ śaibyō dilīpō janamējayaḥ |
nahuṣō dhundhumāraśca prāptāstāṁ gaccha putraka || 43 ||

yā gatiḥ sarvasādhūnāṁ svādhyāyāttapasāca yā |
yā bhūmidasyāhitāgnēḥ ēkapatnī vratasya ca || 44 ||

gō sahasrapradātr̥̄ṇāṁ yā yā gurubhr̥tāmapi |
dēhanyāsakr̥tāṁ yā ca tāṁ gatiṁ gaccha putraka || 45 ||

na hi tvasmin kulē jātaḥ gacchatyakuśalāṁ gatim |
sa tu yāsyati yēna tvaṁ nihatō mama bāndhavaḥ || 46 ||

ēvaṁ sa kr̥paṇaṁ tatra paryadēvayatāsakr̥t |
tatō:’smai kartumudakaṁ pravr̥ttaḥ sahabhāryayā || 47 ||

sa tu divyēna rūpēṇa muniputraḥ svakarmabhiḥ |
svargamādhyāruhat kṣipraṁ śakrēṇa saha dharmavit || 48 ||

ābabhāṣē ca vr̥ddhau tau saha śakrēṇa tāpasaḥ |
āśvāsya ca muhūrtaṁ tu pitarau vākyamabravīt || 49 ||

sthānamasmi mahatprāptaḥ bhavatōḥ paricāraṇāt |
bhavantāvapi ca kṣipraṁ mama mūlamupaiṣyataḥ || 50 ||

ēvamuktvā tu divyēna vimānēna vapuṣmatā |
ārurōha divaṁ kṣipraṁ muniputraḥ jitēndriyaḥ || 51 ||

sa kr̥tvā tūdakaṁ tūrṇaṁ tāpasaḥ saha bhāryayā |
māmuvāca mahātējāḥ kr̥tāñjalimupasthitam || 52 ||

adyaiva jahi māṁ rājan maraṇē nāsti mē vyathā |
yaccharēṇaikaputraṁ māṁ tvamakarṣīraputrakam || 53 ||

tvayā tu yadavijñānāt nihataḥ mē sutaḥ śuciḥ |
tēna tvāmabhiśapsyāmi suduḥkhamatidāruṇam || 54 ||

putravyasanajaṁ duḥkhaṁ yadētanmama sāmpratam |
ēvaṁ tvaṁ putraśōkēna rājan kālaṁ kariṣyasi || 55 ||

ajñānāttu hatō yasmāt kṣatriyēṇa tvayā muniḥ |
tasmāttvāṁ nāviśatyāśu brahmahatyā narādhipa || 56 ||

tvāmapyētādr̥śō bhāvaḥ kṣipramēva gamiṣyati |
jīvitāntakarō ghōrō dātāramiva dakṣiṇā || 57 ||

ēvaṁ śāpaṁ mayi nyasya vilapya karuṇaṁ bahu |
citāmārōpya dēhaṁ tanmithunaṁ svargamabhyayāt || 58 ||

tadētacchintayānēna smr̥taṁ pāpaṁ mayā svayam |
tadā bālyātkr̥taṁ dēvi śabdavēdhyanukarṣiṇā || 59 ||

tasyāyaṁ karmaṇō dēvi vipākaḥ samupasthitaḥ |
apathyaiḥ saha sambhuktaḥ vyādhirannarasō yathā || 60 ||

tasmānmāmāgataṁ bhadrē tasyōdārasya tadvacaḥ |
yadahaṁ putraśōkēna santyakṣyāmyadya jīvitam || 61 ||

cakṣurbhyāṁ tvāṁ na paśyāmi kausalyē sādhu mā spr̥śa |
ityuktvā sa rudaṁstrastō bhāryāmāha ca bhūmipaḥ || 62 ||

ētanmē sadr̥śaṁ dēvi yanmayā rāghavē kr̥tam |
sadr̥śaṁ tattu tasyaiva yadanēna kr̥taṁ mayi || 63 ||

durvr̥ttamapi kaḥ putraṁ tyajēdbhuvi vicakṣaṇaḥ |
kaśca pravrājyamānō vā nāsūyētpitaraṁ sutaḥ || 64 ||

yadi māṁ saṁspr̥śēdrāmaḥ sakr̥dadya labhēta vā |
yamakṣayamanuprāptā drakṣyanti na hi mānavāḥ || 65 ||

cakṣuṣā tvāṁ na paśyāmi smr̥tirmama vilupyatē |
dūtā vaivasvatasyaitē kausalyē tvarayanti mām || 66 ||

atastu kiṁ duḥkhataraṁ yadahaṁ jīvitakṣayē |
na hi paśyāmi dharmajñaṁ rāmaṁ satyaparākramam || 67 ||

tasyādarśanajaḥ śōkaḥ sutasyāpratikarmaṇaḥ |
ucchōṣayati mē prāṇānvāri stōkamivātapaḥ || 68 ||

na tē manuṣyā dēvāstē yē cāruśubhakuṇḍalam |
mukhaṁ drakṣyanti rāmasya varṣē pañcadaśē punaḥ || 69 ||

padmapatrēkṣaṇaṁ subhru sudaṁṣṭraṁ cārunāsikam |
dhanyā drakṣyanti rāmasya tārādhipanibhaṁ mukham || 70 ||

sadr̥śaṁ śāradasyēndōḥ phullasya kamalasya ca |
sugandhi mama nāthasya dhanyā drakṣyanti tanmukham || 71 ||

nivr̥ttavanavāsaṁ tamayōdhyāṁ punarāgatam |
drakṣyanti sukhinō rāmaṁ śukraṁ mārgagataṁ yathā || 72 ||

kausalyē cittamōhēna hr̥dayaṁ sīdatīva mē |
vēdayē na ca samyuktān śabdasparśarasānaham || 73 ||

cittanāśādvipadyantē sarvāṇyēvēndriyāṇi mē |
kṣiṇasnēhasya dīpasya saṁsaktā raśmayō yathā || 74 ||

ayamātma bhavaḥ śōkō māmanāthamacētanam |
saṁsādayati vēgēna yathā kūlaṁ nadīrayaḥ || 75 ||

hā rāghava mahābāhō hā mamā:’yāsanāśana |
hā pitr̥priya mē nātha hā:’dya kvā:’si gataḥ suta || 76 ||

hā kausalyē naśiṣyāmi hā sumitrē tapasvini |
hā nr̥śaṁsē mamāmitrē kaikēyi kulapāṁsani || 77 ||

iti rāmasya mātuśca sumitrāyāśca sannidhau |
rājā daśarathaḥ śōcan jīvitāntamupāgamat || 78 ||

yathā tu dīnaṁ kathayannarādhipaḥ
priyasya putrasya vivāsanāturaḥ |
gatē:’rdharātrē bhr̥śaduḥkhapīḍitaḥ |
tadā jahau prāṇamudāradarśanaḥ || 79 ||

ityārṣē śrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē ayōdhyākāṇḍē catuḥṣaṣṭhitamaḥ sargaḥ || 64 ||

ayōdhyākāṇḍa pañcaṣaṣṭhitamaḥ sargaḥ (65) >>


See more śrī rāma stōtrāṇi for chanting.
See more vālmīki rāmāyaṇam for chanting.
See vālmīki rāmāyaṇē ayōdhyakāṇḍa for chanting.


పైరసీ ప్రకటన : నాగేంద్రాస్ న్యూ గొల్లపూడి వీరాస్వామి సన్ మరియు శ్రీఆదిపూడి వెంకటశివసాయిరామ్ గారు కలిసి మా రెండు పుస్తకాలను ("శ్రీ వారాహీ స్తోత్రనిధి" మరియు "శ్రీ శ్యామలా స్తోత్రనిధి") ఉన్నది ఉన్నట్టు కాపీచేసి, పేరు మార్చి అమ్ముతున్నారు. దయచేసి గమనించగలరు.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed