Ayodhya Kanda Sarga 14 – అయోధ్యాకాండ చతుర్దశః సర్గః (౧౪)


|| కైకేయ్యుపాలంభః ||

పుత్రశోకార్దితం పాపా విసంజ్ఞం పతితం భువి |
వివేష్టమానముద్వీక్ష్య సైక్ష్వాకమిదమబ్రవీత్ || ౧ ||

పాపం కృత్వైవ కిమిదం మమ సంశ్రుత్య సంశ్రవమ్ |
శేషే క్షితితలే సన్నః స్థిత్యాం స్థాతుం త్వమర్హసి || ౨ ||

ఆహుః సత్యం హి పరమం ధర్మం ధర్మవిదో జనాః |
సత్యమాశ్రిత్య హి మయా త్వం చ ధర్మం ప్రచోదితః || ౩ ||

సంశ్రుత్య శైబ్యః శ్యేనాయ స్వాం తనుం జగతీపతిః |
ప్రదాయ పక్షిణో రాజన్ జగామ గతిముత్తమామ్ || ౪ ||

తథా హ్యలర్కస్తేజస్వీ బ్రాహ్మణే వేదపారగే |
యాచమానే స్వకే నేత్రే ఉద్ధృత్యావిమనా దదౌ || ౫ ||

సరితాం తు పతిః స్వల్పాం మర్యాదాం సత్యమన్వితః |
సత్యానురోధాత్సమయే వేలాం స్వాం నాతివర్తతే || ౬ ||

సత్యమేకపదం బ్రహ్మ సత్యే ధర్మః ప్రతిష్ఠితః |
సత్యమేవాక్షయా వేదాః సత్యేనైవాప్యతే పరమ్ || ౭ ||

సత్యం సమనువర్తస్వ యది ధర్మే ధృతా మతిః |
స వరః సఫలో మేఽస్తు వరదో హ్యసి సత్తమ || ౮ ||

ధర్మస్యేహాభికామార్థం మమ చైవాభిచోదనాత్ |
ప్రవ్రాజయ సుతం రామం త్రిః ఖలు త్వాం బ్రవీమ్యహమ్ || ౯ ||

సమయం చ మమాద్యేమం యది త్వం న కరిష్యసి |
అగ్రతస్తే పరిత్యక్తా పరిత్యక్ష్యామి జీవితమ్ || ౧౦ ||

ఏవం ప్రచోదితో రాజా కైకేయ్యా నిర్విశంకయా |
నాశకత్పాశమున్మోక్తుం బలిరింద్రకృతం యథా || ౧౧ ||

ఉద్భ్రాంతహృదయశ్చాపి వివర్ణవదనోఽభవత్ |
స ధుర్యో వై పరిస్పందన్యుగచక్రాంతరం యథా || ౧౨ ||

విహ్వలాభ్యాం చ నేత్రాభ్యామపశ్యన్నివ భూపతిః | [భూమిపః]
కృచ్ఛ్రాద్ధైర్యేణ సంస్తభ్య కైకేయీమిదమబ్రవీత్ || ౧౩ ||

యస్తే మంత్రకృతః పాణిరగ్నౌ పాపే మయా ధృతః |
తం త్యజామి స్వజం చైవ తవ పుత్రం త్వయా సహ || ౧౪ ||

ప్రయాతా రజనీ దేవి సూర్యస్యోదయనం ప్రతి |
అభిషేకం గురుజనస్త్వరయిష్యతి మాం ధ్రువమ్ || ౧౫ ||

రామాభిషేకసంభారైస్తదర్థముపకల్పితైః |
రామః కారయితవ్యో మే మృతస్య సలిలక్రియామ్ || ౧౬ ||

త్వయా సపుత్రయా నైవ కర్తవ్యా సలిలక్రియా |
వ్యాహంతాఽస్యశుభాచారే యది రామాభిషేచనమ్ || ౧౭ ||

న చ శక్తోఽస్మ్యహం ద్రష్టుం దృష్ట్వా పూర్వం తథా సుఖమ్ | [శక్నోమ్యహం]
హతహర్షం నిరానందం పునర్జనమవాఙ్ముఖమ్ || ౧౮ ||

తాం తథా బ్రువతస్తస్య భూమిపస్య మహాత్మనః |
ప్రభాతా శర్వరీ పుణ్యా చంద్రనక్షత్రశాలినీ || ౧౯ ||

తతః పాపసమాచారా కైకేయీ పార్థివం పునః |
ఉవాచ పరుషం వాక్యం వాక్యజ్ఞా రోషమూర్ఛితా || ౨౦ ||

కిమిదం భాషసే రాజన్వాక్యం గరరుజోపమమ్ |
ఆనాయయితుమక్లిష్టం పుత్రం రామమిహార్హసి || ౨౧ ||

స్థాప్య రాజ్యే మమ సుతం కృత్వా రామం వనేచరమ్ |
నిఃసపత్నాం చ మాం కృత్వా కృతకృత్యో భవిష్యసి || ౨౨ ||

స నున్న ఇవ తీక్ష్ణేన ప్రతోదేన హయోత్తమః |
రాజా ప్రచోదితోఽభీక్ష్ణం కైకేయీమిదమబ్రవీత్ || ౨౩ ||

ధర్మబంధేన బద్ధోఽస్మి నష్టా చ మమ చేతనా |
జ్యేష్ఠం పుత్రం ప్రియం రామం ద్రష్టుమిచ్ఛామి ధార్మికమ్ || ౨౪ ||

తతః ప్రభాతాం రజనీముదితే చ దివాకరే |
పుణ్యే నక్షత్రయోగే చ ముహూర్తే చ సమాహితే || ౨౫ ||

వసిష్ఠో గుణసంపన్నః శిష్యైః పరివృతస్తదా |
ఉపసంగృహ్య సంభారాన్ప్రవివేశ పురోత్తమమ్ || ౨౬ || [ఉపగౄహ్యాశు]

సిక్తసమ్మార్జితపథాం పతాకోత్తమభూషితామ్ |
విచిత్రకుసుమాకీర్ణాం నానాస్రగ్భిర్విరాజితామ్ || ౨౭ ||

సంహృష్టమనుజోపేతాం సమృద్ధవిపణాపణామ్ |
మహోత్సవసమాకీర్ణాం రాఘవార్థే సముత్సుకామ్ || ౨౮ ||

చందనాగరుధూపైశ్చ సర్వతః ప్రతిధూపితామ్ |
తాం పురీం సమతిక్రమ్య పురందరపురోపమామ్ || ౨౯ ||

దదర్శాంతఃపురం శ్రేష్ఠం నానాద్విజగణాయుతమ్ |
పౌరజానపదాకీర్ణం బ్రాహ్మణైరుపశోభితమ్ || ౩౦ ||

యజ్ఞవిద్భిః సుసంపూర్ణం సదస్యైః పరమద్విజైః |
తదంతఃపురమాసాద్య వ్యతిచక్రామ తం జనమ్ || ౩౧ ||

వసిష్ఠః పరమప్రీతః పరమర్షిర్వివేశ చ |
సత్వపశ్యద్వినిష్క్రాంతం సుమంత్రం నామ సారథిమ్ || ౩౨ ||

ద్వారే తు రాజసింహస్య సచివం ప్రియదర్శనమ్ |
తమువాచ మహాతేజాః సూతపుత్రం విశారదమ్ || ౩౩ ||

వసిష్ఠః క్షిప్రమాచక్ష్వ నృపతేర్మామిహాగతమ్ |
ఇమే గంగోదకఘటాః సాగరేభ్యశ్చ కాంచనాః || ౩౪ ||

ఔదుంబరం భద్రపీఠమభిషేకార్థమాహృతమ్ | [మాగతమ్]
సర్వబీజాని గంధాశ్చ రత్నాని వివిధాని చ || ౩౫ ||

క్షౌద్రం దధి ఘృతం లాజాః దర్భాః సుమనసః పయః |
అష్టౌ చ కన్యా రుచిరాః మత్తశ్చ వరవారణః || ౩౬ ||

చతురశ్వో రథః శ్రీమాన్నిస్త్రింశో ధనురుత్తమమ్ |
వాహనం నరసంయుక్తం ఛత్రం చ శశిసన్నిభమ్ || ౩౭ ||

శ్వేతే చ వాలవ్యజనే భృంగారశ్చ హిరణ్మయః |
హేమదామపినద్ధశ్చ కకుద్మాన్పాండరో వృషః || ౩౮ ||

కేసరీ చ చతుర్దంష్ట్రో హరిశ్రేష్ఠో మహాబలః |
సింహాసనం వ్యాఘ్రతనుః సమిద్ధశ్చ హుతాశనః || ౩౯ ||

సర్వవాదిత్రసంఘాశ్చ వేశ్యాశ్చాలంకృతాః స్త్రియః |
ఆచార్యా బ్రాహ్మణా గావః పుణ్యాశ్చ మృగపక్షిణః || ౪౦ ||

పౌరజానపదశ్రేష్ఠాః నైగమాశ్చ గణైః సహ |
ఏతే చాన్యే చ బహవః ప్రీయమాణాః ప్రియంవదాః || ౪౧ || [నీయమానాః]

అభిషేకాయ రామస్య సహ తిష్ఠంతి పార్థివైః |
త్వరయస్వ మహారాజం యథా సముదితేఽహని || ౪౨ ||

పుణ్యే నక్షత్రయోగే చ రామో రాజ్యమవాప్నుయాత్ | [పుష్యే]
ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా సూతపుత్రో మహాత్మనః || ౪౩ ||

స్తువన్నృపతిశార్దూలం ప్రవివేశ నివేశనమ్ |
తం తు పూర్వోదితం వృద్ధం ద్వారస్థా రాజసమ్మతమ్ || ౪౪ ||

న శేకురభిసంరోద్ధుం రాజ్ఞః ప్రయచికీర్షవః |
స సమీపస్థితో రాజ్ఞస్తామవస్థామజజ్ఞివాన్ || ౪౫ ||

వాగ్భిః పరమతుష్టాభిరభిష్టోతుం ప్రచక్రమే |
తతః సూతో యథాకాలం పార్థివస్య నివేశనే || ౪౬ ||

సుమంత్రః ప్రాంజలిర్భూత్వా తుష్టావ జగతీపతిమ్ |
యథా నందతి తేజస్వీ సాగరో భాస్కరోదయే || ౪౭ ||

ప్రీతః ప్రీతేన మనసా తథాఽఽనందఘనః స్వతః |
ఇంద్రమస్యాం తు వేలాయామభితుష్టావ మాతలిః || ౪౮ ||

సోఽజయద్దానవాన్సర్వాంస్తథా త్వాం బోధయామ్యహమ్ |
వేదాః సహాంగవిద్యాశ్చ యథాహ్యాత్మభువం విభుమ్ || ౪౯ ||

బ్రహ్మాణం బోధయంత్యద్య తథా త్వాం బోధయామ్యహమ్ |
ఆదిత్యః సహ చంద్రేణ యథా భూతధరాం శుభామ్ || ౫౦ ||

బోధయత్యద్య పృథివీం తథా త్వాం బోధయామ్యహమ్ |
ఉత్తిష్ఠాశు మహారాజ కృతకౌతుకమంగళః || ౫౧ ||

విరాజమానో వపుషా మేరోరివ దివాకరః |
సోమసూర్యౌ చ కాకుత్స్థ శివవైశ్రవణావపి || ౫౨ ||

వరుణశ్చాగ్నిరింద్రశ్చ విజయం ప్రదిశంతు తే |
గతా భగవతీ రాత్రిః కృతం కృత్యమిదం తవ || ౫౩ ||

బుద్ధ్యస్వ నృపశార్దూల కురుకార్యమనంతరమ్ |
ఉపతిష్ఠతి రామస్య సమగ్రమభిషేచనమ్ || ౫౪ || [ఉదతిష్ఠత]

పౌరజానపదైశ్చాపి నైగమైశ్చ కృతాంజలిః |
అయం వసిష్ఠో భగవాన్బ్రాహ్మణైః సహ తిష్ఠతి || ౫౫ || [స్వయం]

క్షిప్రమాజ్ఞాప్యతాం రాజన్రాఘవస్యాభిషేచనమ్ |
యథా హ్యపాలాః పశవో యథా సేనా హ్యానాయకా || ౫౬ ||

యథా చంద్రం వినా రాత్రిర్యథా గావో వినా వృషమ్ |
ఏవం హి భవితా రాష్ట్రం యత్ర రాజా న దృశ్యతే || ౫౭ ||

ఇతి తస్య వచః శృత్వా సాంత్వపూర్వమివార్థవత్ |
అభ్యకీర్యత శోకేన భూయ ఏవ మహీపతిః || ౫౮ ||

తతః స రాజా తం సూతం సన్నహర్షః సుతం ప్రతి |
శోకరక్తేక్షణః శ్రీమానుద్వీక్ష్యోవాచ ధార్మికః || ౫౯ ||

వాక్యైస్తు ఖలు మర్మాణి మమ భూయో నికృంతసి |
సుమంత్రః కరుణం శ్రుత్వా దృష్ట్వా దీనం చ పార్థివమ్ || ౬౦ ||

ప్రగృహీతాంజలిః కించిత్ తస్మాద్దేశాదపాక్రమత్ |
యదా వక్తుం స్వయం దైన్యాత్ న శశాక మహీపతిః || ౬౧ ||

తదా సుమంత్రం మంత్రజ్ఞా కైకేయీ ప్రత్యువాచ హ |
సుమంత్ర రాజా రజనీం రామహర్షసముత్సుకః || ౬౨ ||

ప్రజాగరపరిశ్రాంతో నిద్రాయా వశమేయివాన్ |
తద్గచ్ఛ త్వరితం సూత రాజపుత్రం యశస్వినమ్ || ౬౩ ||

రామమానయ భద్రం తే నాత్ర కార్యా విచారణా |
స మన్యమానః కళ్యాణం హృదయేన ననంద చ || ౬౪ ||

నిర్జగామ చ సంప్రీత్యా త్వరితో రాజశాసనాత్ |
సుమంత్రశ్చింతయామాస త్వరితం చోదితస్తయా || ౬౫ ||

వ్యక్తం రామోఽభిషేకార్థమిహాయాస్యతి ధర్మవిత్ |
ఇతి సూతో మతిం కృత్వా హర్షేణ మహతాఽఽవృతః || ౬౬ ||

నిర్జగామ మహాబాహూ రాఘవస్య దిదృక్షయా |
సాగరహ్రదసంకాశాత్సుమంత్రోంతఃపురాచ్ఛుభాత్ |
నిష్క్రమ్య జనసంబాధం దదర్శ ద్వారమగ్రతః || ౬౭ ||

తతః పురస్తాత్సహసా వినిర్గతో
మహీభృతో ద్వారగతాన్విలోకయన్ | [పతీన్]
దదర్శ పౌరాన్వివిధాన్మహాధనా-
-నుపస్థితాన్ద్వారముపేత్య విష్ఠితాన్ || ౬౮ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే చతుర్దశః సర్గః || ౧౪ ||

అయోధ్యాకాండ పంచదశః సర్గః (౧౫) >>


సంపూర్ణ వాల్మీకి రామాయణ అయోధ్యకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed