Yuddha Kanda Sarga 91 – యుద్ధకాండ ఏకనవతితమః సర్గః (౯౧)


|| రావణివధః ||

స హతాశ్వో మహాతేజా భూమౌ తిష్ఠన్నిశాచరః |
ఇంద్రజిత్పరమక్రుద్ధః సంప్రజజ్వాల తేజసా || ౧ ||

తౌ ధన్వినౌ జిఘాంసంతావన్యోన్యమిషుభిర్భృశమ్ |
విజయేనాభినిష్క్రాంతౌ వనే గజవృషావివ || ౨ ||

నిబర్హయంతశ్చాన్యోన్యం తే రాక్షసవనౌకసః |
భర్తారం న జహుర్యుద్ధే సంపతంతస్తతస్తతః || ౩ ||

తతస్తాన్రాక్షసాన్సర్వాన్హర్షయన్రావణాత్మజః |
స్తువానో హర్షమాణశ్చ ఇదం వచనమబ్రవీత్ || ౪ ||

తమసా బహులేనేమాః సంసక్తాః సర్వతో దిశః |
నేహ విజ్ఞాయతే స్వో వా పరో వా రాక్షసోత్తమాః || ౫ ||

ధృష్టం భవంతో యుధ్యంతు హరీణాం మోహనాయ వై |
అహం తు రథమాస్థాయ ఆగమిష్యామి సంయుగమ్ || ౬ ||

తథా భవంతః కుర్వంతు యథేమే కాననౌకసః |
న యుద్ధ్యేయుర్దురాత్మానః ప్రవిష్టే నగరం మయి || ౭ ||

ఇత్యుక్త్వా రావణసుతో వంచయిత్వా వనౌకసః |
ప్రవివేశ పురీం లంకాం రథహేతోరమిత్రహా || ౮ ||

స రథం భూషయిత్వా తు రుచిరం హేమభూషితమ్ |
ప్రాసాసిశతసంపూర్ణం యుక్తం పరమవాజిభిః || ౯ ||

అధిష్ఠితం హయజ్ఞేన సూతేనాప్తోపదేశినా |
ఆరురోహ మహాతేజా రావణిః సమితింజయః || ౧౦ ||

స రాక్షసగణైర్ముఖ్యైర్వృతో మందోదరీసుతః |
నిర్యయౌ నగరాత్తూర్ణం కృతాంతబలచోదితః || ౧౧ ||

సోఽభినిష్క్రమ్య నగరాదింద్రజిత్పరవీరహా |
అభ్యయాజ్జవనైరశ్వైర్లక్ష్మణం సవిభీషణమ్ || ౧౨ ||

తతో రథస్తమాలోక్య సౌమిత్రీ రావణాత్మజమ్ |
వానరాశ్చ మహావీర్యా రాక్షసశ్చ విభీషణః || ౧౩ ||

విస్మయం పరమం జగ్ముర్లాఘవాత్తస్య ధీమతః |
రావణిశ్చాపి సంక్రుద్ధో రణే వానరయూథపాన్ || ౧౪ ||

పాతయామాస బాణౌఘైః శతశోఽథ సహస్రశః |
స మండలీకృతధనూ రావణిః సమితింజయః || ౧౫ ||

హరీనభ్యహనత్క్రుద్ధః పరం లాఘవమాస్థితః |
తే వధ్యమానా హరయో నారాచైర్భీమవిక్రమాః || ౧౬ ||

సౌమిత్రిం శరణం ప్రాప్తాః ప్రజాపతిమివ ప్రజాః |
తతః సమరకోపేన జ్వలితో రఘునందనః || ౧౭ ||

చిచ్ఛేద కార్ముకం తస్య దర్శయన్పాణిలాఘవమ్ |
సోఽన్యత్కార్ముకమాదయ సజ్యం చక్రే త్వరన్నివ || ౧౮ ||

తదప్యస్య త్రిభిర్బాణైర్లక్ష్మణో నిరకృంతత |
అథైనం ఛిన్నధన్వానమాశీవిషవిషోపమైః || ౧౯ ||

వివ్యాధోరసి సౌమిత్రీ రావణిం పంచభిః శరైః |
తే తస్య కాయం నిర్భిద్య మహాకార్ముకనిఃసృతాః || ౨౦ ||

నిపేతుర్ధరణీం బాణా రక్తా ఇవ మహోరగాః |
స భిన్నవర్మా రుధిరం వమన్వక్త్రేణ రావణిః || ౨౧ ||

జగ్రాహ కార్ముకశ్రేష్ఠం దృఢజ్యం బలవత్తరమ్ |
స లక్ష్మణం సముద్దిశ్య పరం లాఘవమాస్థితః || ౨౨ ||

వవర్ష శరవర్షాణి వర్షాణీవ పురందరః |
ముక్తమింద్రజితా తత్తు శరవర్షమరిందమః || ౨౩ ||

అవారయదసంభ్రాంతో లక్ష్మణః సుదురాసదమ్ |
దర్శయామాస చ తదా రావణిం రఘునందనః || ౨౪ ||

అసంభ్రాంతో మహాతేజాస్తదద్భుతమివాభవత్ |
తతస్తాన్రాక్షసాన్సర్వాంస్త్రిభిరేకైకమాహవే || ౨౫ ||

అవిధ్యత్పరమక్రుద్ధః శీఘ్రాస్త్రం సంప్రదర్శయన్ |
రాక్షసేంద్రసుతం చాపి బాణౌఘైః సమతాడయత్ || ౨౬ ||

సోఽతివిద్ధో బలవతా శత్రుణా శత్రుఘాతినా |
అసక్తం ప్రేషయామాస లక్ష్మణాయ బహూన్ శరాన్ || ౨౭ ||

తానప్రాప్తాన్ శితైర్బాణైశ్చిచ్ఛేద రఘునందనః |
సారథేరస్య చ రణే రథినో రథసత్తమః || ౨౮ ||

శిరో జహార ధర్మాత్మా భల్లేనానతపర్వణా |
అసూతాస్తే హయాస్తత్ర రథమూహురవిక్లవాః || ౨౯ ||

మండలాన్యభిధావంతస్తదద్భుతమివాభవత్ |
అమర్షవశమాపన్నః సౌమిత్రిర్దృఢవిక్రమః || ౩౦ ||

ప్రత్యవిద్ధ్యద్ధయాంస్తస్య శరైర్విత్రాసయన్రణే |
అమృష్యమాణస్తత్కర్మ రావణస్య సుతో బలీ || ౩౧ ||

వివ్యాధ దశభిర్బాణైః సౌమిత్రిం తమమర్షణమ్ |
తే తస్య వజ్రప్రతిమాః శరాః సర్పవిషోపమాః || ౩౨ ||

విలయం జగ్మురాహత్య కవచం కాంచనప్రభమ్ |
అభేద్యకవచం మత్వా లక్ష్మణం రావణాత్మజః || ౩౩ ||

లలాటే లక్ష్మణం బాణైః సుపుంఖైస్త్రిభిరింద్రజిత్ |
అవిధ్యత్పరమక్రుద్ధః శీఘ్రాస్త్రం చ ప్రదర్శయన్ || ౩౪ ||

తైః పృషత్కైర్లలాటస్థైః శుశుభే రఘునందనః |
రణాగ్రే సమరశ్లాఘీ త్రిశృంగ ఇవ పర్వతః || ౩౫ ||

స తథా హ్యర్దితో బాణై రాక్షసేన మహామృధే |
తమాశు ప్రతివివ్యాధ లక్ష్మణః పంచభిః శరైః || ౩౬ ||

వికృష్యేంద్రజితో యుద్ధే వదనే శుభకుండలే |
లక్ష్మణేంద్రజితౌ వీరౌ మహాబలశరాసనౌ || ౩౭ ||

అన్యోన్యం జఘ్నతుర్బాణైర్విశిఖైర్భీమవిక్రమౌ |
తతః శోణితదిగ్ధాంగౌ లక్ష్మణేంద్రజితావుభౌ || ౩౮ ||

రణే తౌ రేజతుర్వీరౌ పుష్పితావివ కింశుకౌ |
తౌ పరస్పరమభ్యేత్య సర్వగాత్రేషు ధన్వినౌ || ౩౯ ||

ఘోరైర్వివ్యధతుర్బాణైః కృతభావావుభౌ జయే |
తతః సమరకోపేన సంయుక్తో రావణాత్మజః || ౪౦ ||

విభీషణం త్రిభిర్బాణైర్వివ్యాధ వదనే శుభే |
అయోముఖైస్త్రిర్భిర్విద్ధ్వా రాక్షసేంద్రం విభీషణమ్ || ౪౧ ||

ఏకైకేనాభివివ్యాధ తాన్సర్వాన్హరియూథపాన్ |
తస్మై దృఢతరం క్రుద్ధో జఘాన గదయా హయాన్ || ౪౨ ||

విభీషణో మహాతేజా రావణేః స దురాత్మనః |
స హతాశ్వాదవప్లుత్య రథాన్నిహతసారథేః || ౪౩ ||

రథశక్తిం మహాతేజాః పితృవ్యాయ ముమోచ హ |
తామాపతంతీం సంప్రేక్ష్య సుమిత్రానందవర్ధనః || ౪౪ ||

చిచ్ఛేద నిశితైర్బాణైర్దశధా సాఽపతద్భువి |
తస్మై దృఢధనుః క్రుద్ధో హతాశ్వాయ విభీషణః || ౪౫ ||

వజ్రస్పర్శసమాన్పంచ ససర్జోరసి మార్గణాన్ |
తే తస్య కాయం నిర్భిద్య రుక్మపుంఖా నిమిత్తగాః || ౪౬ ||

బభూవుర్లోహితా దిగ్ధా రక్తా ఇవ మహోరగాః |
స పితృవ్యాయ సంక్రుద్ధ ఇంద్రజిచ్ఛరమాదదే || ౪౭ ||

ఉత్తమం రక్షసాం మధ్యే యమదత్తం మహాబలః |
తం సమీక్ష్య మహాతేజా మహేషుం తేన సంహితమ్ || ౪౮ ||

లక్ష్మణోఽప్యాదదే బాణమన్యం భీమపరాక్రమః |
కుబేరేణ స్వయం స్వప్నే స్వస్మై దత్తం మహాత్మనా || ౪౯ ||

దుర్జయం దుర్విషహ్యం చ సేంద్రైరపి సురాసురైః |
తయోస్తే ధనుషీ శ్రేష్ఠే బాహుభిః పరిఘోపమైః || ౫౦ ||

వికృష్యమాణే బలవత్ క్రౌంచావివ చుకూజతుః |
తాభ్యాం తౌ ధనుషి శ్రేష్ఠే సంహితౌ సాయకోత్తమౌ || ౫౧ ||

వికృష్యమాణౌ వీరాభ్యాం భృశం జజ్వలతుః శ్రియా |
తౌ భాసయంతావాకాశం ధనుర్భ్యాం విశిఖౌ చ్యుతౌ || ౫౨ ||

ముఖేన ముఖమాహత్య సన్నిపేతతురోజసా |
సన్నిపాతస్తయోరాసీచ్ఛరయోర్ఘోరరూపయోః || ౫౩ ||

సధూమవిస్ఫులింగశ్చ తజ్జోగ్నిర్దారుణోఽభవత్ |
తౌ మహాగ్రహసంకాశావన్యోన్యం సన్నిపత్య చ || ౫౪ ||

సంగ్రామే శతధా యాంతౌ మేదిన్యాం వినిపేతతుః |
శరౌ ప్రతిహతౌ దృష్ట్వా తావుభౌ రణమూర్ధని || ౫౫ ||

వ్రీడితౌ జాతరోషౌ చ లక్ష్మణేంద్రజితౌ తదా |
సుసంరబ్ధస్తు సౌమిత్రిరస్త్రం వారుణమాదదే || ౫౬ ||

రౌద్రం మహేంద్రజిద్యుద్ధే వ్యసృజద్యుధి నిష్ఠితః |
తేన తద్విహతం త్వస్త్రం వారుణం పరమాద్భుతమ్ || ౫౭ ||

తతః క్రుద్ధో మహాతేజా ఇంద్రజిత్సమితింజయః |
ఆగ్నేయం సందధే దీప్తం స లోకం సంక్షిపన్నివ || ౫౮ ||

సౌరేణాస్త్రేణ తద్వీరో లక్ష్మణః ప్రత్యవారయత్ |
అస్త్రం నివారితం దృష్ట్వా రావణిః క్రోధమూర్ఛితః || ౫౯ ||

ఆసురం శత్రునాశాయ ఘోరమస్త్రం సమాదదే |
తస్మాచ్చాపాద్వినిష్పేతుర్భాస్వరాః కూటముద్గరాః || ౬౦ ||

శూలాని చ భుశుండ్యశ్చ గదాః ఖడ్గాః పరశ్వధాః |
తద్దృష్ట్వా లక్ష్మణః సంఖ్యే ఘోరమస్త్రమథాసురమ్ || ౬౧ ||

అవార్యం సర్వభూతానాం సర్వశత్రువినాశనమ్ |
మాహేశ్వరేణ ద్యుతిమాంస్తదస్త్రం ప్రత్యవారయత్ || ౬౨ ||

తయోః సుతుములం యుద్ధం సంబభూవాద్భుతోపమమ్ |
గగనస్థాని భూతాని లక్ష్మణం పర్యవారయన్ || ౬౩ ||

భైరవాభిరుతే భీమే యుద్ధే వానరరక్షసామ్ |
భూతైర్బహుభిరాకాశం విస్మితైరావృతం బభౌ || ౬౪ ||

ఋషయః పితరో దేవా గంధర్వా గరుడోరగాః |
శతక్రతుం పురస్కృత్య రరక్షుర్లక్ష్మణం రణే || ౬౫ ||

అథాన్యం మార్గణశ్రేష్ఠం సందధే రాఘవానుజః |
హుతాశనసమస్పర్శం రావణాత్మజదారణమ్ || ౬౬ ||

సుపత్రమనువృత్తాంగం సుపర్వాణం సుసంస్థితమ్ |
సువర్ణవికృతం వీరః శరీరాంతకరం శరమ్ || ౬౭ ||

దురావారం దుర్విషహ్యం రాక్షసానాం భయావహమ్ |
ఆశీవిషవిషప్రఖ్యం దేవసంఘైః సమర్చితమ్ || ౬౮ ||

యేన శక్రో మహాతేజా దానవానజయత్ప్రభుః |
పురా దైవాసురే యుద్ధే వీర్యవాన్హరివాహనః || ౬౯ ||

తదైంద్రమస్త్రం సౌమిత్రిః సంయుగేష్వపరాజితమ్ |
శరశ్రేష్ఠం ధనుః శ్రేష్ఠే నరశ్రేష్ఠోఽభిసందధే || ౭౦ ||

సంధాయామిత్రదలనం విచకర్ష శరాసనమ్ |
సజ్యమాయమ్య దుర్ధర్షం కాలో లోకక్షయే యథా || ౭౧ ||

సంధాయ ధనుషి శ్రేష్ఠే వికర్షన్నిదమబ్రవీత్ |
లక్ష్మీవాఁల్లక్ష్మణో వాక్యమర్థసాధకమాత్మనః || ౭౨ ||

ధర్మాత్మా సత్యసంధశ్చ రామో దాశరథిర్యది |
పౌరుషే చాప్రతిద్వంద్వః శరైనం జహి రావణిమ్ || ౭౩ ||

ఇత్యుక్త్వా బాణమాకర్ణం వికృష్య తమజిహ్మగమ్ |
లక్ష్మణః సమరే వీరః ససర్జేంద్రజితం ప్రతి || ౭౪ ||

ఐంద్రాస్త్రేణ సమాయోజ్య లక్ష్మణః పరవీరహా |
స శిరః సశిరస్త్రాణం శ్రీమజ్జ్వలితకుండలమ్ || ౭౫ ||

ప్రమథ్యేంద్రజితః కాయాత్పాతయామాస భూతలే |
తద్రాక్షసతనూజస్య ఛిన్నస్కంధం శిరో మహత్ || ౭౬ ||

తపనీయనిభం భూమౌ దదృశే రుధిరోక్షితమ్ |
హతస్తు నిపపాతాశు ధరణ్యాం రావణాత్మజః || ౭౭ ||

కవచీ సశిరస్త్రాణో విధ్వస్తః సశరాసనః |
చుక్రుశుస్తే తతః సర్వే వానరాః సవిభీషణాః || ౭౮ ||

హృష్యంతో నిహతే తస్మిన్దేవా వృత్రవధే యథా |
అథాంతరిక్షే దేవానామృషీణాం చ మహాత్మనామ్ || ౭౯ ||

అభిజజ్ఞే చ సన్నాదో గంధర్వాప్సరసామపి |
పతితం తమభిజ్ఞాయ రాక్షసీ సా మహాచమూః || ౮౦ ||

వధ్యమానా దిశో భేజే హరిభిర్జితకాశిభిః |
వానరైర్వధ్యమానాస్తే శస్త్రాణ్యుత్సృజ్య రాక్షసాః || ౮౧ ||

లంకామభిముఖాః సస్త్రుర్నష్టసంజ్ఞాః ప్రధావితాః |
దుద్రువుర్బహుధా భీతా రాక్షసాః శతశో దిశః || ౮౨ ||

త్యక్త్వా ప్రహరణాన్సర్వే పట్టిశాసిపరశ్వధాన్ |
కేచిల్లంకాం పరిత్రస్తాః ప్రవిష్టా వానరార్దితాః || ౮౩ ||

సముద్రే పతితాః కేచిత్కేచిత్పర్వతమాశ్రితాః |
హతమింద్రజితం దృష్ట్వా శయానం సమరక్షితౌ || ౮౪ ||

రాక్షసానాం సహస్రేషు న కశ్చిత్ప్రత్యదృశ్యత |
యథాస్తంగత ఆదిత్యే నావతిష్ఠంతి రశ్మయః || ౮౫ ||

తథా తస్మిన్నిపతితే రాక్షసాస్తే గతా దిశః |
శాంతరశ్మిరివాదిత్యో నిర్వాణ ఇవ పావకః || ౮౬ ||

స బభూవ మహాతేజా వ్యపాస్తగతజీవితః |
ప్రశాంతపీడాబహులో నష్టారిష్టః ప్రతాపవాన్ || ౮౭ ||

బభూవ లోకః పతితే రాక్షసేంద్రసుతే తదా |
హర్షం చ శక్రో భగవాన్సహ సర్వైః సురర్షభైః || ౮౮ ||

జగామ నిహతే తస్మిన్రాక్షసే పాపకర్మణి |
ఆకాశే చాపి దేవానాం శుశ్రువే దుందుభిస్వనః || ౮౯ ||

నృత్యద్భిరప్సరోభిశ్చ గంధర్వైశ్చ మహాత్మభిః |
వవృషుః పుష్పవర్షాణి తదద్భుతమభూత్తదా || ౯౦ ||

ప్రశశంసుర్హతే తస్మిన్రాక్షసే క్రూరకర్మణి |
శుద్ధా ఆపో దిశశ్చైవ జహృషుర్దైత్యదానవాః || ౯౧ ||

ఆజగ్ముః పతితే తస్మిన్సర్వలోకభయావహే |
ఊచుశ్చ సహితాః సర్వే దేవగంధర్వదానవాః || ౯౨ ||

విజ్వరాః శాంతకలుషా బ్రాహ్మణా విచరంత్వితి |
తతోఽభ్యనందన్ సంహృష్టాః సమరే హరియూథపాః || ౯౩ ||

తమప్రతిబలం దృష్ట్వా హతం నైరృతపుంగవమ్ |
విభీషణో హనూమాంశ్చ జాంబవాంశ్చర్క్షయూథపః || ౯౪ ||

విజయేనాభినందంతస్తుష్టువుశ్చాపి లక్ష్మణమ్ |
క్ష్వేలంతశ్చ నదంతశ్చ గర్జంతశ్చ ప్లవంగమాః || ౯౫ ||

లబ్ధలక్షా రఘుసుతం పరివార్యోపతస్థిరే |
లాంగూలాని ప్రవిధ్యంతః స్ఫోటయంతశ్చ వానరాః || ౯౬ ||

లక్ష్మణో జయతీత్యేవం వాక్యం విశ్రావయంస్తదా |
అన్యోన్యం చ సమాశ్లిష్య కపయో హృష్టమానసాః |
చక్రురుచ్చావచగుణా రాఘవాశ్రయజాః కథాః || ౯౭ ||

తదసుకరమథాభివీక్ష్య హృష్టాః
ప్రియసుహృదో యుధి లక్ష్మణస్య కర్మ |
పరమముపలభన్మనః ప్రహర్షం
వినిహతమింద్రరిపుం నిశమ్య దేవాః || ౯౮ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే ఏకనవతితమః సర్గః || ౯౧ ||

యుద్ధకాండ ద్వినవతితమః సర్గః (౯౨) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed