Yuddha Kanda Sarga 76 – యుద్ధకాండ షట్సప్తతితమః సర్గః (౭౬)


|| కంపనాదివధః ||

ప్రవృత్తే సంకులే తస్మిన్ఘోరే వీరజనక్షయే |
అంగదః కంపనం వీరమాససాద రణోత్సుకః || ౧ ||

ఆహూయ సోఽంగదం కోపాత్తాడయామాస వేగితః |
గదయా కంపనః పూర్వం స చచాల భృశాహతః || ౨ ||

స సంజ్ఞాం ప్రాప్య తేజస్వీ చిక్షేప శిఖరం గిరేః |
అర్దితశ్చ ప్రహారేణ కంపనః పతితో భువి || ౩ ||

తతస్తు కంపనం దృష్ట్వా శోణితాక్షో హతం రణే |
రథేనాభ్యపతత్ క్షిప్రం తత్రాంగదమభీతవత్ || ౪ ||

సోఽంగదం నిశితైర్బాణైస్తదా వివ్యాధ వేగితః |
శరీరదారణైస్తీక్ష్ణైః కాలాగ్నిసమవిగ్రహైః || ౫ ||

క్షురక్షురప్రైర్నారాచైర్వత్సదంతైః శిలీముఖైః |
కర్ణిశల్యవిపాఠైశ్చ బహుభిర్నిశితైః శరైః || ౬ ||

అంగదః ప్రతివిద్ధాంగో వాలిపుత్రః ప్రతాపవాన్ |
ధనురగ్ర్యం రథం బాణాన్మమర్ద తరసా బలీ || ౭ ||

శోణితాక్షస్తతః క్షిప్రమసిచర్మ సమాదదే |
ఉత్పపాత దివం క్రుద్ధో వేగవానవిచారయన్ || ౮ ||

తం క్షిప్రతరమాప్లుత్య పరామృశ్యాంగదో బలీ |
కరేణ తస్య తం ఖడ్గం సమాచ్ఛిద్య ననాద చ || ౯ ||

తస్యాంసఫలకే ఖడ్గం నిజఘాన తతోఽంగదః |
యజ్ఞోపవీతవచ్చైనం చిచ్ఛేద కపికుంజరః || ౧౦ ||

తం ప్రగృహ్య మహాఖడ్గం వినద్య చ పునః పునః |
వాలిపుత్రోఽభిదుద్రావ రణశీర్షే పరానరీన్ || ౧౧ ||

ఆయసీం తు గదాం వీరః ప్రగృహ్య కనకాంగదః |
శోణితాక్షః సమావిధ్య తమేవానుపపాత హ || ౧౨ ||

ప్రజంఘసహితో వీరో యూపాక్షస్తు తతో బలీ |
రథేనాభియయౌ క్రుద్ధో వాలిపుత్రం మహాబలమ్ || ౧౩ ||

తయోర్మధ్యే కపిశ్రేష్ఠః శోణితాక్షప్రజంఘయోః |
విశాఖయోర్మధ్యగతః పూర్ణచంద్ర ఇవాభవత్ || ౧౪ ||

అంగదం పరిరక్షాంతౌ మైందో ద్వివిద ఏవ చ |
తస్య తస్థతురభ్యాశే పరస్పరదిదృక్షయా || ౧౫ ||

అభిపేతుర్మహాకాయాః ప్రతియత్తా మహాబలాః |
రాక్షసా వానరాన్రోషాదసిచర్మగదాధరాః || ౧౬ ||

త్రయాణాం వానరేంద్రాణాం త్రిభీ రాక్షసపుంగవైః |
సంసక్తానాం మహద్యుద్ధమభవద్రోమహర్షణమ్ || ౧౭ ||

తే తు వృక్షాన్సమాదాయ సంప్రచిక్షిపురాహవే |
ఖడ్గేన ప్రతిచిచ్ఛేద తాన్ప్రజంఘో మహాబలః || ౧౮ ||

రథానశ్వాన్ద్రుమైః శైలైస్తే ప్రచిక్షిపురాహవే |
శరౌఘైః ప్రతిచిచ్ఛేద తాన్యూపాక్షో నిశాచరః || ౧౯ ||

సృష్టాన్ద్వివిదమైందాభ్యాం ద్రుమానుత్పాట్య వీర్యవాన్ |
బభంజ గదయా మధ్యే శోణితాక్షః ప్రతాపవాన్ || ౨౦ ||

ఉద్యమ్య విపులం ఖడ్గం పరమర్మనికృంతనమ్ |
ప్రజంఘో వాలిపుత్రాయ అభిదుద్రావ వేగితః || ౨౧ ||

తమభ్యాశగతం దృష్ట్వా వానరేంద్రో మహాబలః |
ఆజఘానాశ్వకర్ణేన ద్రుమేణాతిబలస్తదా || ౨౨ ||

బాహుం చాస్య సనిస్త్రింశమాజఘాన స ముష్టినా |
వాలిపుత్రస్య ఘాతేన స పపాత క్షితావసిః || ౨౩ ||

తం దృష్ట్వా పతితం భూమౌ ఖడ్గముత్పలసన్నిభమ్ |
ముష్టిం సంవర్తయామాస వజ్రకల్పం మహాబలః || ౨౪ ||

లలాటే స మహావీర్యమంగదం వానరర్షభమ్ |
ఆజఘాన మహాతేజాః స ముహూర్తం చచాల హ || ౨౫ ||

స సంజ్ఞాం ప్రాప్య తేజస్వీ వాలిపుత్రః ప్రతాపవాన్ |
ప్రజంఘస్య శిరః కాయాత్ఖడ్గేనాపాతయత్ క్షితౌ || ౨౬ ||

స యూపాక్షోఽశ్రుపూర్ణాక్షః పితృవ్యే నిహతే రణే |
అవరుహ్య రథాత్ క్షిప్రం క్షీణేషుః ఖడ్గమాదదే || ౨౭ ||

తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య యూపాక్షం ద్వివిదస్త్వరన్ |
ఆజఘానోరసి క్రుద్ధో జగ్రాహ చ బలాద్బలీ || ౨౮ ||

గృహీతం భ్రాతరం దృష్ట్వా శోణితాక్షో మహాబలః |
ఆజఘాన గదాగ్రేణ వక్షసి ద్వివిదం తతః || ౨౯ ||

స గదాభిహతస్తేన చచాల చ మహాబలః |
ఉద్యతాం చ పునస్తస్య జహార ద్వివిదో గదామ్ || ౩౦ ||

ఏతస్మిన్నంతరే వీరో మైందో వానరయూథపః |
యూపాక్షం తాడయామాస తలేనోరసి వీర్యవాన్ || ౩౧ ||

తౌ శోణితాక్షయూపాక్షౌ ప్లవంగాభ్యాం తరస్వినౌ |
చక్రుతుః సమరే తీవ్రమాకర్షోత్పాటనం భృశమ్ || ౩౨ ||

ద్వివిదః శోణితాక్షం తు విదదార నఖైర్ముఖే |
నిష్పిపేష చ వేగేన క్షితావావిధ్య వీర్యవాన్ || ౩౩ ||

యూపాక్షమపి సంక్రుద్ధో మైందో వానరయూథపః |
పీడయామాస బాహుభ్యాం స పపాత హతః క్షితౌ || ౩౪ ||

హతప్రవీరా వ్యథితా రాక్షసేంద్రచమూస్తదా |
జగామాభిముఖీ సా తు కుంభకర్ణసుతో యతః || ౩౫ ||

ఆపతంతీం చ వేగేన కుంభస్తాం సాంత్వయచ్చమూమ్ |
అథోత్కృష్టం మహావీర్యైర్లబ్ధలక్షైః ప్లవంగమైః || ౩౬ ||

నిపాతితమహావీరాం దృష్ట్వా రక్షశ్చమూం తతః |
కుంభః ప్రచక్రే తేజస్వీ రణే కర్మ సుదుష్కరమ్ || ౩౭ ||

స ధనుర్ధన్వినాం శ్రేష్ఠః ప్రగృహ్య సుసమాహితః |
ముమోచాశీవిషప్రఖ్యాన్ శరాన్దేహవిదారణాన్ || ౩౮ ||

తస్య తచ్ఛుశుభే భూయః సశరం ధనురుత్తమమ్ |
విద్యుదైరావతార్చిష్మాద్ద్వితీయేంద్రధనుర్యథా || ౩౯ ||

ఆకర్ణాకృష్టముక్తేన జఘాన ద్వివిదం తదా |
తేన హాటకపుంఖేన పత్రిణా పత్రవాససా || ౪౦ ||

సహసాఽభిహతస్తేన విప్రముక్తపదః స్ఫురన్ |
నిపపాతాద్రికూటాభో విహ్వలః ప్లవగోత్తమః || ౪౧ ||

మైందస్తు భ్రాతరం దృష్ట్వా భగ్నం తత్ర మహాహవే |
అభిదుద్రావ వేగేన ప్రగృహ్య మహతీం శిలామ్ || ౪౨ ||

తాం శిలాం తు ప్రచిక్షేప రాక్షసాయ మహాబలః |
బిభేద తాం శిలాం కుంభః ప్రసన్నైః పంచభిః శరైః || ౪౩ ||

సంధాయ చాన్యం సుముఖం శరమాసీవిషోపమమ్ |
ఆజఘాన మహాతేజా వక్షసి ద్వివిదాగ్రజమ్ || ౪౪ ||

స తు తేన ప్రహారేణ మైందో వానరయూథపః |
మర్మణ్యభిహతస్తేన పపాత భువి మూర్ఛితః || ౪౫ ||

అంగదో మాతులౌ దృష్ట్వా పతితౌ తు మహాబలౌ |
అభిదుద్రావ వేగేన కుంభముద్యతకార్ముకమ్ || ౪౬ ||

తమాపతంతం వివ్యాధ కుంభః పంచభిరాయసైః |
త్రిభిశ్చాన్యైః శితైర్బాణైర్మాతంగమివ తోమరైః || ౪౭ ||

సోఽంగదం వివిధైర్బాణైః కుంభో వివ్యాధ వీర్యవాన్ |
అకుంఠధారైర్నిశితైస్తీక్ష్ణైః కనకభూషణైః || ౪౮ ||

అంగదః ప్రతివిద్ధాంగో వాలిపుత్రో న కంపతే |
శిలాపాదపవర్షాణి తస్య మూర్ధ్ని వవర్ష హ || ౪౯ ||

స ప్రచిచ్ఛేద తాన్సర్వాన్బిభేద చ పునః శిలాః |
కుంభకర్ణాత్మజః శ్రీమాన్వాలిపుత్రసమీరితాన్ || ౫౦ ||

ఆపతంతం చ సంప్రేక్ష్య కుంభో వానరయూథపమ్ |
భ్రువోర్వివ్యాధ బాణాభ్యాముల్కాభ్యామివ కుంజరమ్ || ౫౧ ||

తస్య సుస్రావ రుధిరం పిహితే చాస్య లోచనే |
అంగదః పాణినా నేత్రే పిధాయ రుధిరోక్షితే || ౫౨ ||

సాలమాసన్నమేకేన పరిజగ్రాహ పాణినా |
సంపీడ్య చోరసి స్కంధం కరేణాభినివేశ్య చ || ౫౩ ||

కించిదభ్యవనమ్యైనమున్మమాథ యథా గజః |
తమింద్రకేతుప్రతిమం వృక్షం మందరసన్నిభమ్ || ౫౪ ||

సముత్సృజంతం వేగేన పశ్యతాం సర్వరక్షసామ్ |
స బిభేద శితైర్బాణైః సప్తభిః కాయభేదనైః || ౫౫ ||

అంగదో వివ్యథేఽభీక్ష్ణం ససాద చ ముమోహ చ |
అంగదం వ్యథితం దృష్ట్వా సీదంతమివ సాగరే || ౫౬ ||

దురాసదం హరిశ్రేష్ఠం రామాయాన్యే న్యవేదయన్ |
రామస్తు వ్యథితం శ్రుత్వా వాలిపుత్రం రణాజిరే || ౫౭ ||

వ్యాదిదేశ హరిశ్రేష్ఠాన్ జాంబవత్ప్రముఖాంస్తతః |
తే తు వానరశార్దూలాః శ్రుత్వా రామస్య శాసనమ్ || ౫౮ ||

అభిపేతుః సుసంక్రుద్ధాః కుంభముద్యతకార్ముకమ్ |
తతో ద్రుమశిలాహస్తాః కోపసంరక్తలోచనాః || ౫౯ ||

రిరక్షిషంతోఽభ్యపతన్నంగదం వానరర్షభాః |
జాంబవాంశ్చ సుషేణశ్చ వేగదర్శీ చ వానరః || ౬౦ ||

కుంభకర్ణాత్మజం వీరం క్రుద్ధాః సమభిదుద్రువుః |
సమీక్ష్యాపతతస్తాంస్తు వానరేంద్రాన్మహాబలాన్ || ౬౧ ||

ఆవవార శరౌఘేణ నగేనేవ జలాశయమ్ |
తస్య బాణపథం ప్రాప్య న శేకురతివర్తితుమ్ || ౬౨ ||

వానరేంద్రా మహాత్మానో వేలామివ మహోదధిః |
తాంస్తు దృష్ట్వా హరిగణాన్ శరవృష్టిబిరర్దితాన్ || ౬౩ ||

అంగదం పృష్ఠతః కృత్వా భ్రాతృజం ప్లవగేశ్వరః |
అభిదుద్రావ వేగేన సుగ్రీవః కుంభమాహవే || ౬౪ ||

శైలసానుచరం నాగం వేగవానివ కేసరీ |
ఉత్పాట్య చ మహాశైలానశ్వకర్ణాన్ధవాన్బహూన్ || ౬౫ ||

అన్యాంశ్చ వివిధాన్వృక్షాంశ్చిక్షేప చ మహాబలః |
తాం ఛాదయంతీమాకాశం వృక్షవృష్టిం దురాసదామ్ || ౬౬ ||

కుంభకర్ణాత్మజః శీఘ్రం చిచ్ఛేద నిశితైః శరైః |
అభిలక్షేణ తీవ్రేణ కుంభేన నిశితైః శరైః || ౬౭ ||

ఆచితాస్తే ద్రుమా రేజుర్యథా ఘోరాః శతఘ్నయః |
ద్రుమవర్షం తు తచ్ఛిన్నం దృష్ట్వా కుంభేన వీర్యవాన్ || ౬౮ ||

వానరాధిపతిః శ్రీమాన్మహాసత్త్వో న వివ్యథే |
నిర్భిద్యమానః సహసా సహమానశ్చ తాన్ శరాన్ || ౬౯ ||

కుంభస్య ధనురాక్షిప్య బభంజేంద్రధనుష్ప్రభమ్ |
అవప్లుత్య తతః శీఘ్రం కృత్వా కర్మ సుదుష్కరమ్ || ౭౦ ||

అబ్రవీత్కుపితః కుంభం భగ్నశృంగమివ ద్విపమ్ |
నికుంభాగ్రజ వీర్యం తే బాణవేగవదద్భుతమ్ || ౭౧ ||

సన్నతిశ్చ ప్రభావశ్చ తవ వా రావణస్య వా |
ప్రహ్లాదబలివృత్రఘ్నకుబేరవరుణోపమ || ౭౨ ||

ఏకస్త్వమనుజాతోఽసి పితరం బలవృత్తతః |
త్వామేవైకం మహాబాహుం చాపహస్తమరిందమమ్ || ౭౩ ||

త్రిదశా నాతివర్తంతే జితేంద్రియమివాధయః |
విక్రమస్వ మహాబుద్ధే కర్మాణి మమ పశ్యతః || ౭౪ ||

వరదానాత్పితృవ్యస్తే సహతే దేవదానవాన్ |
కుంభకర్ణస్తు వీర్యేణ సహతే చ సురాసురాన్ || ౭౫ ||

ధనుషీంద్రజితస్తుల్యః ప్రతాపే రావణస్య చ |
త్వమద్య రక్షసాం లోకే శ్రేష్ఠోఽసి బలవీర్యతః || ౭౬ ||

మహావిమర్దం సమరే మయా సహ తవాద్భుతమ్ |
అద్య భూతాని పశ్యంతు శక్రశంబరయోరివ || ౭౭ ||

కృతమప్రతిమం కర్మ దర్శితం చాస్త్రకౌశలమ్ |
పాతితా హరివీరాశ్చ త్వయా వై భీమవిక్రమాః || ౭౮ ||

ఉపాలంభభయాచ్చాపి నాసి వీర మయా హతః |
కృతకర్మా పరిశ్రాంతో విశ్రాంతః పశ్య మే బలమ్ || ౭౯ ||

తేన సుగ్రీవవాక్యేన సావమానేన మానితః |
అగ్నేరాజ్యాహుతస్యేవ తేజస్తస్యాభ్యవర్ధత || ౮౦ ||

తతః కుంభస్తు సుగ్రీవం బాహుభ్యాం జగృహే తదా |
గజావివాహితమదౌ నిశ్వసంతౌ ముహుర్ముహుః || ౮౧ ||

అన్యోన్యగాత్రగ్రథితౌ కర్షంతావితరేతరమ్ |
సధూమాం ముఖతో జ్వాలాం విసృజంతౌ పరిశ్రమాత్ || ౮౨ ||

తయోః పాదాభిఘాతాచ్చ నిమగ్నా చాభవన్మహీ |
వ్యాఘూర్ణితతరంగశ్చ చుక్షుభే వరుణాలయః || ౮౩ ||

తతః కుంభం సముత్క్షిప్య సుగ్రీవో లవణాంభసి |
పాతయామాస వేగేన దర్శయన్నుదధేస్తలమ్ || ౮౪ ||

తతః కుంభనిపాతేన జలరాశిః సముత్థితః |
వింధ్యమందరసంకాశో విససర్ప సమంతతః || ౮౫ ||

తతః కుంభః సముత్పత్య సుగ్రీవమభిపత్య చ |
ఆజఘానోరసి క్రుద్ధో వజ్రవేగేన ముష్టినా || ౮౬ ||

తస్య చర్మ చ పుస్ఫోట బహు సుస్రావ శోణితమ్ |
స చ ముష్టిర్మహావేగః ప్రతిజఘ్నేఽస్థిమండలే || ౮౭ ||

తదా వేగేన తత్రాసీత్తేజః ప్రజ్వలితం ముహుః |
వజ్రనిష్పేషసంజాతా జ్వాలా మేరౌ యథా గిరౌ || ౮౮ ||

స తత్రాభిహతస్తేన సుగ్రీవో వానరర్షభః |
ముష్టిం సంవర్తయామాస వజ్రకల్పం మహాబలః || ౮౯ ||

అర్చిః సహస్రవికచం రవిమండలసప్రభమ్ |
స ముష్టిం పాతయామాస కుంభస్యోరసి వీర్యవాన్ || ౯౦ ||

స తు తేన ప్రహారేణ విహ్వలో భృశతాడితః |
నిపపాత తదా కుంభో గతార్చిరివ పావకః || ౯౧ ||

ముష్టినాఽభిహతస్తేన నిపపాతాశు రాక్షసః |
లోహితాంగ ఇవాకాశాద్దీప్తరశ్మిర్యదృచ్ఛయా || ౯౨ ||

కుంభస్య పతతో రూపం భగ్నస్యోరసి ముష్టినా |
బభౌ రుద్రాభిపన్నస్య యథా రూపం గవాం పతేః || ౯౩ ||

తస్మిన్హతే భీమపరాక్రమేణ
ప్లవంగమానామృషభేణ యుద్ధే |
మహీ సశైలా సవనా చచాల
భయం చ రక్షాంస్యధికం వివేశ || ౯౪ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే షట్సప్తతితమః సర్గః || ౭౬ ||

యుద్ధకాండ సప్తసప్తతితమః సర్గః (౭౭) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed