Yuddha Kanda Sarga 17 – యుద్ధకాండ సప్తదశః సర్గః (౧౭)


|| విభీషణశరణాగతినివేదనమ్ ||

ఇత్యుక్త్వా పరుషం వాక్యం రావణం రావణానుజః |
ఆజగామ ముహూర్తేన యత్ర రామః సలక్ష్మణః || ౧ ||

తం మేరుశిఖరాకారం దీప్తామివ శతహ్రదామ్ |
గగనస్థం మహీస్థాస్తే దదృశుర్వానరాధిపాః || ౨ ||

స హి మేఘాచలప్రఖ్యో వజ్రాయుధసమప్రభః | [మహేంద్రసమవిక్రమః]
వరాయుధధరో వీరో దివ్యాభరణభూషితః || ౩ ||

యే చాప్యనుచరాస్తస్య చత్వారో భీమవిక్రమాః |
తేఽపి వర్మాయుధోపేతా భూషణైశ్చాపి భూషితాః || ౪ || [సర్వా]

తమాత్మపంచమం దృష్ట్వా సుగ్రీవో వానరాధిపః |
వానరైః సహ దుర్ధర్షశ్చింతయామాస బుద్ధిమాన్ || ౫ ||

చింతయిత్వా ముహూర్తం తు వానరాంస్తానువాచ హ |
హనుమత్ప్రముఖాన్సర్వానిదం వచనముత్తమమ్ || ౬ ||

ఏష సర్వాయుధోపేతశ్చతుర్భిః సహ రాక్షసైః |
రాక్షసోఽభ్యేతి పశ్యధ్వమస్మాన్హంతుం న సంశయః || ౭ ||

సుగ్రీవస్య వచః శ్రుత్వా సర్వే తే వానరోత్తమాః |
సాలానుద్యమ్య శైలాంశ్చ ఇదం వచనమబ్రువన్ || ౮ ||

శీఘ్రం వ్యాదిశ నో రాజన్వధాయైషాం దురాత్మనామ్ |
నిపతంతి హతా యావద్ధరణ్యామల్పతేజసః || ౯ || [చైతే]

తేషాం సంభాషమాణానామన్యోన్యం స విభీషణః |
ఉత్తరం తీరమాసాద్య ఖస్థ ఏవ వ్యతిష్ఠత || ౧౦ ||

ఉవాచ చ మహాప్రాజ్ఞః స్వరేణ మహతా మహాన్ |
సుగ్రీవం తాంశ్చ సంప్రేక్ష్య సర్వాన్వానరయూథపాన్ || ౧౧ ||

రావణో నామ దుర్వృత్తో రాక్షసో రాక్షసేశ్వరః |
తస్యాహమనుజో భ్రాతా విభీషణ ఇతి శ్రుతః || ౧౨ ||

తేన సీతా జనస్థానాద్ధృతా హత్వా జటాయుషమ్ |
రుద్ధా చ వివశా దీనా రాక్షసీభిః సురక్షితా || ౧౩ ||

తమహం హేతుభిర్వాక్యైర్వివిధైశ్చ న్యదర్శయమ్ |
సాధు నిర్యాత్యతాం సీతా రామాయేతి పునః పునః || ౧౪ ||

స చ న ప్రతిజగ్రాహ రావణః కాలచోదితః |
ఉచ్యమానం హితం వాక్యం విపరీత ఇవౌషధమ్ || ౧౫ ||

సోఽహం పరుషితస్తేన దాసవచ్చావమానితః |
త్యక్త్వా పుత్రాంశ్చ దారాంశ్చ రాఘవం శరణం గతః || ౧౬ ||

సర్వలోకశరణ్యాయ రాఘవాయ మహాత్మనే |
నివేదయత మాం క్షిప్రం విభీషణముపస్థితమ్ || ౧౭ ||

ఏతత్తు వచనం శ్రుత్వా సుగ్రీవో లఘువిక్రమః |
లక్ష్మణస్యాగ్రతో రామం సంరబ్ధమిదమబ్రవీత్ || ౧౮ ||

రావణస్యానుజో భ్రాతా విభీషణ ఇతి శ్రుతః |
చతుర్భిః సహ రక్షోభిర్భవంతం శరణం గతః || ౧౯ ||

మంత్రే వ్యూహే నయే చారే యుక్తో భవితుమర్హసి |
వానరాణాం చ భద్రం తే పరేషాం చ పరంతప || ౨౦ ||

అంతర్ధానగతా హ్యేతే రాక్షసాః కామరూపిణః |
శూరాశ్చ నికృతిజ్ఞాశ్చ తేషు జాతు న విశ్వసేత్ || ౨౧ ||

ప్రణీధీ రాక్షసేంద్రస్య రావణస్య భవేదయమ్ |
అనుప్రవిశ్య సోఽస్మాసు భేదం కుర్యాన్న సంశయః || ౨౨ ||

అథవా స్వయమేవైష ఛిద్రమాసాద్య బుద్ధిమాన్ |
అనుప్రవిశ్య విశ్వస్తే కదాచిత్ప్రహరేదపి || ౨౩ ||

మిత్రాటవీబలం చైవ మౌలం భృత్యబలం తథా |
సర్వమేతద్బలం గ్రాహ్యం వర్జయిత్వా ద్విషద్బలమ్ || ౨౪ ||

ప్రకృత్యా రాక్షసో హ్యేష భ్రాతాఽమిత్రస్య వై ప్రభో |
ఆగతశ్చ రిపోః పక్షాత్కథమస్మిన్హి విశ్వసేత్ || ౨౫ ||

రావణేన ప్రణిహితం తమవేహి విభీషణమ్ |
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే క్షమం క్షమవతాం వర || ౨౬ ||

రాక్షసో జిహ్మయా బుద్ధ్యా సందిష్టోఽయముపస్థితః | [ఉపాగతః]
ప్రహర్తుం మాయయా చ్ఛన్నో విశ్వస్తే త్వయి రాఘవ || ౨౭ ||

ప్రవిష్టః శత్రుసైన్యం హి ప్రాజ్ఞః శత్రురతర్కితః |
నిహన్యాదంతరం లబ్ధ్వా ఉలూక ఇవ వాయసాన్ || ౨౮ ||

వధ్యతామేష దండేన తీవ్రేణ సచివైః సహ |
రావణస్య నృశంసస్య భ్రాతా హ్యేష విభీషణః || ౨౯ ||

ఏవముక్త్వా తు తం రామం సంరబ్ధో వాహినీపతిః |
వాక్యజ్ఞో వాక్యకుశలం తతో మౌనముపాగమత్ || ౩౦ ||

సుగ్రీవస్య తు తద్వాక్యం శ్రుత్వా రామో మహాయశాః |
సమీపస్థానువాచేదం హనుమత్ప్రముఖాన్హరీన్ || ౩౧ ||

యదుక్తం కపిరాజేన రావణావరజం ప్రతి |
వాక్యం హేతుమదర్థ్యం చ భవద్భిరపి తచ్ఛ్రుతమ్ || ౩౨ ||

సుహృదా హ్యర్థకృచ్ఛ్రేషు యుక్తం బుద్ధిమతా సతా |
సమర్థేనాపి సందేష్టుం శాశ్వతీం భూతిమిచ్ఛతా || ౩౩ ||

ఇత్యేవం పరిపృష్టాస్తే స్వం స్వం మతమతంద్రితాః |
సోపచారం తదా రామమూచుర్హితచికీర్షవః || ౩౪ ||

అజ్ఞాతం నాస్తి తే కించిత్త్రిషు లోకేషు రాఘవ |
ఆత్మానం సూచయన్రామ పృచ్ఛస్యస్మాన్సుహృత్తయా || ౩౫ || [జానన్]

త్వం హి సత్యవ్రతః శూరో ధార్మికో దృఢవిక్రమః |
పరీక్ష్యకారీ స్మృతిమాన్నిసృష్టాత్మా సుహృత్సు చ || ౩౬ ||

తస్మాదేకైకశస్తావద్బ్రువంతు సచివాస్తవ |
హేతుతో మతిసంపన్నాః సమర్థాశ్చ పునః పునః || ౩౭ ||

ఇత్యుక్తే రాఘవాయాథ మతిమానంగదోఽగ్రతః |
విభీషణపరీక్షార్థమువాచ వచనం హరిః || ౩౮ ||

శత్రోః సకాశాత్సంప్రాప్తః సర్వథా శంక్య ఏవ హి |
విశ్వాసయోగ్యః సహసా న కర్తవ్యో విభీషణః || ౩౯ ||

ఛాదయిత్వాఽఽత్మభావం హి చరంతి శఠబుద్ధయః |
ప్రహరంతి చ రంధ్రేషు సోఽనర్థః సుమహాన్భవేత్ || ౪౦ ||

అర్థానర్థౌ వినిశ్చిత్య వ్యవసాయం భజేత హ |
గుణతః సంగ్రహం కుర్యాద్దోషతస్తు విసర్జయేత్ || ౪౧ ||

యది దోషో మహాంస్తస్మింస్త్యజ్యతామవిశంకితమ్ |
గుణాన్వాఽపి బహూన్ జ్ఞాత్వా సంగ్రహః క్రియతాం నృప || ౪౨ ||

శరభస్త్వథ నిశ్చిత్య సార్థం వచనమబ్రవీత్ | [సాధ్యం]
క్షిప్రమస్మిన్నరవ్యాఘ్ర చారః ప్రతివిధీయతామ్ || ౪౩ ||

ప్రణిధాయ హి చారేణ యథావత్సూక్ష్మబుద్ధినా |
పరీక్ష్య చ తతః కార్యో యథాన్యాయం పరిగ్రహః || ౪౪ ||

జాంబవాంస్త్వథ సంప్రేక్ష్య శాస్త్రబుద్ధ్యా విచక్షణః |
వాక్యం విజ్ఞాపయామాస గుణవద్దోషవర్జితమ్ || ౪౫ ||

బద్ధవైరాచ్చ పాపాచ్చ రాక్షసేంద్రాద్విభీషణః |
అదేశకాలే సంప్రాప్తః సర్వథా శంక్యతామయమ్ || ౪౬ ||

తతో మైందస్తు సంప్రేక్ష్య నయాపనయకోవిదః |
వాక్యం వచనసంపన్నో బభాషే హేతుమత్తరమ్ || ౪౭ ||

వచనం నామ తస్యైష రావణస్య విభీషణః |
పృచ్ఛ్యతాం మధురేణాయం శనైర్నరవరేశ్వర || ౪౮ ||

భావమస్య తు విజ్ఞాయ తతస్తత్త్వం కరిష్యసి |
యది దుష్టో న దుష్టో వా బుద్ధిపూర్వం నరర్షభ || ౪౯ ||

అథ సంస్కారసంపన్నో హనూమాన్సచివోత్తమః |
ఉవాచ వచనం శ్లక్ష్ణమర్థవన్మధురం లఘు || ౫౦ ||

న భవంతం మతిశ్రేష్ఠం సమర్థం వదతాం వరమ్ |
అతిశాయయితుం శక్తో బృహస్పతిరపి బ్రువన్ || ౫౧ ||

న వాదాన్నాపి సంఘర్షాన్నాధిక్యాన్న చ కామతః |
వక్ష్యామి వచనం రాజన్యథార్థం రామగౌరవాత్ || ౫౨ ||

అర్థానర్థనిమిత్తం హి యదుక్తం సచివైస్తవ |
తత్ర దోషం ప్రపశ్యామి క్రియా న హ్యుపపద్యతే || ౫౩ ||

ఋతే నియోగాత్సామర్థ్యమవబోద్ధుం న శక్యతే |
సహసా వినియోగో హి దోషవాన్ప్రతిభాతి మా || ౫౪ ||

చారప్రణిహితం యుక్తం యదుక్తం సచివైస్తవ |
అర్థస్యాసంభవాత్తత్ర కారణం నోపపద్యతే || ౫౫ ||

అదేశకాలే సంప్రాప్త ఇత్యయం యద్విభీషణః |
వివక్షా తత్ర మేఽస్తీయం తాం నిబోధ యథామతి || ౫౬ ||

స ఏష దేశః కాలశ్చ భవతీతి యథాతథా |
పురుషాత్పురుషం ప్రాప్య తథా దోషగుణావపి || ౫౭ ||

దౌరాత్మ్యం రావణే దృష్ట్వా విక్రమం చ తథా త్వయి |
యుక్తమాగమనం తస్య సదృశం తస్య బుద్ధితః || ౫౮ ||

అజ్ఞాతరూపైః పురుషైః స రాజన్పృచ్ఛ్యతామితి |
యదుక్తమత్ర మే ప్రేక్షా కాచిదస్తి సమీక్షితా || ౫౯ ||

పృచ్ఛ్యమానో విశంకేత సహసా బుద్ధిమాన్వచః |
తత్ర మిత్రం ప్రదుష్యేత మిథ్యా పృష్టం సుఖాగతమ్ || ౬౦ ||

అశక్యః సహసా రాజన్భావో వేత్తుం పరస్య వై |
అంతఃస్వభావైర్గీతైస్తైర్నైపుణ్యం పశ్యతా భృశమ్ || ౬౧ ||

న త్వస్య బ్రువతో జాతు లక్ష్యతే దుష్టభావతా |
ప్రసన్నం వదనం చాపి తస్మాన్మే నాస్తి సంశయః || ౬౨ ||

అశంకితమతిః స్వస్థో న శఠః పరిసర్పతి |
న చాస్య దుష్టా వాక్చాపి తస్మాన్నాస్తీహ సంశయః || ౬౩ ||

ఆకారశ్ఛాద్యమానోఽపి న శక్యో వినిగూహితుమ్ |
బలాద్ధి వివృణోత్యేవ భావమంతర్గతం నృణామ్ || ౬౪ ||

దేశకాలోపపన్నం చ కార్యం కార్యవిదాం వర |
స్వఫలం కురుతే క్షిప్రం ప్రయోగేణాభిసంహితమ్ || ౬౫ ||

ఉద్యోగం తవ సంప్రేక్ష్య మిథ్యావృత్తం చ రావణమ్ |
వాలినశ్చ వధం శ్రుత్వా సుగ్రీవం చాభిషేచితమ్ || ౬౬ ||

రాజ్యం ప్రార్థయమానశ్చ బుద్ధిపూర్వమిహాగతః |
ఏతావత్తు పురస్కృత్య యుజ్యతే తత్ర సంగ్రహః || ౬౭ ||

యథాశక్తి మయోక్తం తు రాక్షసస్యార్జవం ప్రతి |
త్వం ప్రమాణం తు శేషస్య శ్రుత్వా బుద్ధిమతాం వర || ౬౮ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే యుద్ధకాండే సప్తదశః సర్గః || ౧౭ ||

యుద్ధకాండ అష్టాదశః సర్గః (౧౮) >>


సంపూర్ణ శ్రీవాల్మీకి రామాయణ యుద్ధకాండ చూడండి 


గమనిక: మా రెండు పుస్తకాలు - "నవగ్రహ స్తోత్రనిధి" మరియు "శ్రీ సూర్య స్తోత్రనిధి", విడుదల చేశాము. కొనుగోలుకు ఇప్పుడు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed