Kishkindha Kanda Sarga 30 – కిష్కింధాకాండ త్రింశః సర్గః (౩౦)


|| శరద్వర్ణనమ్ ||

గుహాం ప్రవిష్టే సుగ్రీవే విముక్తే గగనే ఘనైః |
వర్షరాత్రోషితో రామః కామశోకాభిపీడితః || ౧ ||

పాండురం గగనం దృష్ట్వా విమలం చంద్రమండలమ్ |
శారదీం రజనీం చైవ దృష్ట్వా జ్యోత్స్నానులేపనామ్ || ౨ ||

కామవృత్తం చ సుగ్రీవం నష్టాం చ జనకాత్మజామ్ |
బుద్ధ్వా కాలమతీతం చ ముమోహ పరమాతురః || ౩ ||

స తు సంజ్ఞాముపాగమ్య ముహూర్తాన్మతిమాన్ పునః |
మనఃస్థామపి వైదేహీం చింతయామాస రాఘవః || ౪ ||

ఆసీనః పర్వతస్యాగ్రే హేమధాతువిభూషితే |
శారదం గగనం దృష్ట్వా జగామ మనసా ప్రియామ్ || ౫ ||

దృష్ట్వా చ విమలం వ్యోమ గతవిద్యుద్బలాహకమ్ |
సారసారవసంఘుష్టం విలలాపార్తయా గిరా || ౬ ||

సారసారవసన్నాదైః సారసారవనాదినీ |
యాఽఽశ్రమే రమతే బాలా సాఽద్య తే రమతే కథమ్ || ౭ ||

పుష్పితాంశ్చాసనాన్ దృష్ట్వా కాంచనానివ నిర్మలాన్ |
కథం సా రమతే బాలా పశ్యంతీ మామపశ్యతీ || ౮ ||

యా పురా కలహంసానాం స్వరేణ కలభాషిణీ |
బుధ్యతే చారుసర్వాంగీ సాఽద్య మే బుధ్యతే కథమ్ || ౯ ||

నిఃస్వనం చక్రవాకానాం నిశమ్య సహచారిణామ్ |
పుండరీకవిశాలాక్షీ కథమేషా భవిష్యతి || ౧౦ ||

సరాంసి సరితో వాపీః కాననాని వనాని చ |
తాం వినా మృగశావాక్షీం చరన్నాద్య సుఖం లభే || ౧౧ ||

అపి తాం మద్వియోగాచ్చ సౌకుమార్యాచ్చ భామినీమ్ |
న దూరం పీడయేత్కామః శరద్గుణనిరంతరః || ౧౨ ||

ఏవమాది నరశ్రేష్ఠో విలలాప నృపాత్మజః |
విహంగ ఇవ సారంగః సలిలం త్రిదశేశ్వరాత్ || ౧౩ ||

తతశ్చంచూర్య రమ్యేషు ఫలార్థీ గిరిసానుషు |
దదర్శ పర్యుపావృత్తో లక్ష్మీవాన్ లక్ష్మణోఽగ్రజమ్ || ౧౪ ||

తం చింతయా దుఃసహయా పరీతం
విసంజ్ఞమేకం విజనే మనస్వీ |
భ్రాతుర్విషాదాత్పరితాపదీనః
సమీక్ష్య సౌమిత్రిరువాచ రామమ్ || ౧౫ ||

కిమార్య కామస్య వశంగతేన
కిమాత్మపౌరుష్యపరాభవేన |
అయం సదా సంహ్రియతే సమాధిః
కిమత్ర యోగేన నివర్తితేన || ౧౬ ||

క్రియాభియోగం మనసః ప్రసాదం
సమాధియోగానుగతం చ కాలమ్ |
సహాయసామర్థ్యమదీనసత్త్వః
స్వకర్మహేతుం చ కురుష్వ తాత || ౧౭ ||

న జానకీ మానవవంశనాథ
త్వయా సనాథా సులభా పరేణ |
న చాగ్నిచూడాం జ్వలితాముపేత్య
న దహ్యతే వీరవరార్హ కశ్చిత్ || ౧౮ ||

సలక్షణం లక్ష్మణమప్రధృష్యం
స్వభావజం వాక్యమువాచ రామః |
హితం చ పథ్యం చ నయప్రసక్తం
ససామ ధర్మార్థసమాహితం చ || ౧౯ ||

నిఃసంశయం కార్యమవేక్షితవ్యం
క్రియావిశేషో హ్యనువర్తితవ్యః |
నను ప్రవృత్తస్య దురాసదస్య
కుమార కార్యస్య ఫలం న చింత్యమ్ || ౨౦ ||

అథ పద్మపలాశాక్షీం మైథీలీమనుచింతయన్ |
ఉవాచ లక్ష్మణం రామో ముఖేన పరిశుష్యతా || ౨౧ ||

తర్పయిత్వా సహస్రాక్షః సలిలేన వసుంధరామ్ |
నిర్వర్తయిత్వా సస్యాని కృతకర్మా వ్యవస్థితః || ౨౨ ||

స్నిగ్ధగంభీరనిర్ఘోషాః శైలద్రుమపురోగమాః |
విసృజ్య సలిలం మేఘాః పరిశ్రాంతా నృపాత్మజ || ౨౩ ||

నీలోత్పలదలశ్యామాః శ్యామీకృత్వా దిశో దశ |
విమదా ఇవ మాతంగాః శాంతవేగాః పయోధరాః || ౨౪ ||

జలగర్భా మహావేగాః కుటజార్జునగంధినః |
చరిత్వా విరతాః సౌమ్య వృష్టివాతాః సముద్యతాః || ౨౫ ||

ఘనానాం వారణానాం చ మయూరాణాం చ లక్ష్మణ |
నాదః ప్రస్రవణానాం చ ప్రశాంతః సహసాఽనఘ || ౨౬ ||

అభివృష్టా మహామేఘైర్నిర్మలాశ్చిత్రసానవః |
అనులిప్తా ఇవాభాంతి గిరయశ్చిత్రదీప్తిభిః || ౨౭ ||

దర్శయంతి శరన్నద్యః పులినాని శనైః శనైః |
నవసంగమసవ్రీడా జఘనానీవ యోషితః || ౨౮ ||

శాఖాసు సప్తచ్ఛదపాదపానాం
ప్రభాసు తారార్కనిశాకరాణామ్ |
లీలాసు చైవోత్తమవారణానాం
శ్రియం విభజ్యాద్య శరత్ప్రవృత్తా || ౨౯ ||

సంప్రత్యనేకాశ్రయచిత్రశోభా
లక్ష్మీః శరత్కాలగుణోపనీతా |
సూర్యాగ్రహస్తప్రతిబోధితేషు
పద్మాకరేష్వభ్యధికం విభాతి || ౩౦ ||

సప్తచ్ఛదానాం కుసుమోపగంధీ
షట్పాదబృందైరనుగీయమానః |
మత్తద్విపానాం పవనోఽనుసారీ
దర్పం వనేష్వభ్యధికం కరోతి || ౩౧ ||

అభ్యాగతైశ్చారువిశాలపక్షైః
సరః ప్రియైః పద్మరజోవకీర్ణైః |
మహానదీనాం పులినోపయాతైః
క్రీడంతి హంసాః సహ చక్రవాకైః || ౩౨ ||

మదప్రగల్భేషు చ వారణేషు
గవాం సమూహేషు చ దర్పితేషు |
ప్రసన్నతోయాసు చ నిమ్నగాసు
విభాతి లక్ష్మీర్బహుధా విభక్తా || ౩౩ ||

నభః సమీక్ష్యాంబుధరైర్విముక్తం
విముక్తబర్హాభరణా వనేషు |
ప్రియాస్వసక్తా వినివృత్తశోభా
గతోత్సవా ధ్యానపరా మయూరాః || ౩౪ ||

మనోజ్ఞగంధైః ప్రియకైరనల్పైః
పుష్పాతిభారావనతాగ్రశాఖైః |
సువర్ణగౌరైర్నయనాభిరామై-
-రుద్ద్యోతితానీవ వనాంతరాణి || ౩౫ ||

ప్రియాన్వితానాం నలినీప్రియాణాం
వనే రతానాం కుసుమోద్ధతానామ్ |
మదోత్కటానాం మదలాలసానాం
గజోత్తమానాం గతయోఽద్య మందాః || ౩౬ ||

వ్యభ్రం నభః శస్త్రవిధౌతవర్ణం
కృశప్రవాహాని నదీజలాని |
కల్హారశీతాః పవనాః ప్రవాంతి
తమోవిముక్తాశ్చ దిశః ప్రకాశాః || ౩౭ ||

సూర్యాతపక్రామణనష్టపంకా
భూమిశ్చిరోద్ఘాటితసాంద్రరేణుః |
అన్యోన్యవైరేణ సమాయుతానా-
-ముద్యోగకాలోఽద్య నరాధిపానామ్ || ౩౮ ||

శరద్గుణాప్యాయితరూపశోభాః
ప్రహర్షితాః పాంసుసముక్షితాంగాః |
మదోత్కటాః సంప్రతి యుద్ధలుబ్ధా
వృషా గవాం మధ్యగతా నదంతి || ౩౯ ||

సమన్మథం తీవ్రగతానురాగాః
కులాన్వితా మందగతిం కరిణ్యః |
మదాన్వితం సంపరివార్య యాంతం
వనేషు భర్తారమనుప్రయాంతి || ౪౦ ||

త్యక్త్వా వరాణ్యాత్మవిభూషణాని
బర్హాణి తీరోపగతా నదీనామ్ |
నిర్భర్త్స్యమానా ఇవ సారసౌఘైః
ప్రయాంతి దీనా విమదా మయూరాః || ౪౧ ||

విత్రాస్య కారండవచక్రవాకాన్
మహారవైర్భిన్నకటా గజేంద్రాః |
సరఃసు బద్ధాంబుజభూషణేషు
విక్షోభ్య విక్షోభ్య జలం పిబంతి || ౪౨ ||

వ్యపేతపంకాసు సవాలుకాసు
ప్రసన్నతోయాసు సగోకులాసు |
ససారసా రావవినాదితాసు
నదీషు హృష్టా నిపతంతి హంసాః || ౪౩ ||

నదీఘనప్రస్రవణోదకానా-
-మతిప్రవృద్ధానిలబర్హిణానామ్ |
ప్లవంగమానాం చ గతోత్సవానాం
ద్రుతం రవాః సంప్రతి సంప్రనష్టాః || ౪౪ ||

అనేకవర్ణాః సువినష్టకాయా
నవోదితేష్వంబుధరేషు నష్టాః |
క్షుధార్దితా ఘోరవిషా బిలేభ్య-
-శ్చిరోషితా విప్రసరంతి సర్పాః || ౪౫ ||

చంచచ్చంద్రకరస్పర్శహర్షోన్మీలితతారకా |
అహో రాగవతీ సంధ్యా జహాతి స్వయమంబరమ్ || ౪౬ ||

రాత్రిః శశాంకోదితసౌమ్యవక్త్రా
తారాగణోన్మీలితచారునేత్రా |
జ్యోత్స్నాంశుకప్రావరణా విభాతి
నారీవ శుక్లాంశుకసంవృతాంగీ || ౪౭ ||

విపక్వశాలిప్రసవాని భుక్త్వా
ప్రహర్షితా సారసచారుపంక్తిః |
నభః సమాక్రామతి శీఘ్రవేగా
వాతావధూతా గ్రథితేవ మాలా || ౪౮ ||

సుప్తైకహంసం కుముదైరుపేతం
మహాహ్రదస్థం సలిలం విభాతి |
ఘనైర్విముక్తం నిశి పూర్ణచంద్రం
తారాగణాకీర్ణమివాంతరిక్షమ్ || ౪౯ ||

ప్రకీర్ణహంసాకులమేఖలానాం
ప్రబుద్ధపద్మోత్పలమాలినీనామ్ |
వాప్యుత్తమానామధికాఽద్య లక్ష్మీ-
-ర్వరాంగనానామివ భూషితానామ్ || ౫౦ ||

వేణుస్వనవ్యంజితతూర్యమిశ్రః
ప్రత్యూషకాలానిలసంప్రవృద్ధః |
సమ్మూర్ఛితో గహ్వరగోవృషాణా-
-మన్యోన్యమాపూరయతీవ శబ్దః || ౫౧ ||

నవైర్నదీనాం కుసుమప్రభాసై-
-ర్వ్యాధూయమానైర్మృదుమారుతేన |
ధౌతామలక్షౌమపటప్రకాశైః
కూలాని కాశైరుపశోభితాని || ౫౨ ||

వనప్రచండా మధుపానశౌండాః
ప్రియాన్వితాః షట్చరణాః ప్రహృష్టాః |
వనేషు మత్తాః పవనానుయాత్రాం
కుర్వంతి పద్మాసనరేణుగౌరాః || ౫౩ ||

జలం ప్రసన్నం కుముదం ప్రభాసం
క్రౌంచస్వనః శాలివనం విపక్వమ్ |
మృదుశ్చ వాయుర్విమలశ్చ చంద్రః
శంసంతి వర్షవ్యపనీతకాలమ్ || ౫౪ ||

మీనోపసందర్శితమేఖలానాం
నదీవధూనాం గతయోఽద్య మందాః |
కాంతోపభుక్తాలసగామినీనాం
ప్రభాతకాలేష్వివ కామినీనామ్ || ౫౫ ||

సచక్రవాకాని సశైవలాని
కాశైర్దుకూలైరివ సంవృతాని |
సపత్రలేఖాని సరోచనాని
వధూముఖానీవ నదీముఖాని || ౫౬ ||

ప్రఫుల్లబాణాసనచిత్రితేషు
ప్రహృష్టషట్పాదనికూజితేషు |
గృహీతచాపోద్యతచండదండః
ప్రచండచారోఽద్య వనేషు కామః || ౫౭ ||

లోకం సువృష్ట్యా పరితోషయిత్వా
నదీస్తటాకాని చ పూరయిత్వా |
నిష్పన్నసస్యాం వసుధాం చ కృత్వా
త్యక్త్వా నభస్తోయధరాః ప్రనష్టాః || ౫౮ ||

ప్రసన్నసలిలాః సౌమ్య కురరీభిర్వినాదితాః |
చక్రవాకగణాకీర్ణా విభాంతి సలిలాశయాః || ౫౯ ||

అసనాః సప్తవర్ణాశ్చ కోవిదారాశ్చ పుష్పితాః |
దృశ్యంతే బంధుజీవాశ్చ శ్యామాశ్చ గిరిసానుషు || ౬౦ ||

హంససారసచక్రాహ్వైః కురరైశ్చ సమంతతః |
పులినాన్యవకీర్ణాని నదీనాం పశ్య లక్ష్మణ || ౬౧ ||

అన్యోన్యం బద్ధవైరాణాం జిగీషూణాం నృపాత్మజ |
ఉద్యోగసమయః సౌమ్య పార్థివానాముపస్థితః || ౬౨ ||

ఇయం సా ప్రథమా యాత్రా పార్థివానాం నృపాత్మజ |
న చ పశ్యామి సుగ్రీవముద్యోగం వా తథావిధమ్ || ౬౩ ||

చత్వారో వార్షికా మాసా గతా వర్షశతోపమాః |
మమ శోకాభిభూతస్య సౌమ్య సీతామపశ్యతః || ౬౪ ||

చక్రవాకీవ భర్తారం పృష్ఠతోఽనుగతా వనమ్ |
విషమం దండకారణ్యముద్యానమివ చాంగనా || ౬౫ ||

ప్రియావిహీనే దుఃఖార్తే హృతరాజ్యే వివాసితే |
కృపాం న కురుతే రాజా సుగ్రీవో మయి లక్ష్మణ || ౬౬ ||

అనాథో హృతరాజ్యోఽయం రావణేన చ ధర్షితః |
దీనో దూరగృహః కామీ మాం చైవ శరణం గతః || ౬౭ ||

ఇత్యేతైః కారణైః సౌమ్య సుగ్రీవస్య దురాత్మనః |
అహం వానరరాజస్య పరిభూతః పరంతప || ౬౮ ||

స కాలం పరిసంఖ్యాయ సీతాయాః పరిమార్గణే |
కృతార్థః సమయం కృత్వా దుర్మతిర్నావబుధ్యతే || ౬౯ ||

స కిష్కింధాం ప్రవిశ్య త్వం బ్రూహి వానరపుంగవమ్ |
మూర్ఖం గ్రామ్యసుఖే సక్తం సుగ్రీవం వచనాన్మమ || ౭౦ ||

అర్థినాముపపన్నానాం పూర్వం చాప్యుపకారిణామ్ |
ఆశాం సంశ్రుత్య యో హంతి స లోకే పురుషాధమః || ౭౧ ||

శుభం వా యది వా పాపం యో హి వాక్యముదీరితమ్ |
సత్యేన పరిగృహ్ణాతి స వీరః పురుషోత్తమః || ౭౨ ||

కృతార్థా హ్యకృతార్థానాం మిత్రాణాం న భవంతి యే |
తాన్ మృతానపి క్రవ్యాదాః కృతఘ్నాన్నోపభుంజతే || ౭౩ ||

నూనం కాంచనపృష్ఠస్య వికృష్టస్య మయా రణే |
ద్రష్టుమిచ్ఛతి చాపస్య రూపం విద్యుద్గణోపమమ్ || ౭౪ ||

ఘోరం జ్యాతలనిర్ఘోషం క్రుద్ధస్య మమ సంయుగే |
నిర్ఘోషమివ వజ్రస్య పునః సంశ్రోతుమిచ్ఛతి || ౭౫ ||

కామమేవం గతేఽప్యస్య పరిజ్ఞాతే పరాక్రమే |
త్వత్సహాయస్య మే వీర న చింతా స్యాన్నృపాత్మజ || ౭౬ ||

యదర్థమయమారంభః కృతః పరపురంజయ |
సమయం నాభిజానాతి కృతార్థః ప్లవగేశ్వరః || ౭౭ ||

వర్షాసమయకాలం తు ప్రతిజ్ఞాయ హరీశ్వరః |
వ్యతీతాంశ్చతురో మాసాన్ విహరన్నావబుధ్యతే || ౭౮ ||

సామాత్యపరిషత్ క్రీడన్ పానమేవోపసేవతే |
శోకదీనేషు నాస్మాసు సుగ్రీవః కురుతే దయామ్ || ౭౯ ||

ఉచ్యతాం గచ్ఛ సుగ్రీవస్త్వయా వత్స మహాబల |
మమ రోషస్య యద్రూపం బ్రూయాశ్చైనమిదం వచః || ౮౦ ||

న చ సంకుచితః పంథా యేన వాలీ హతో గతః |
సమయే తిష్ఠ సుగ్రీవ మా వాలిపథమన్వగాః || ౮౧ ||

ఏక ఏవ రణే వాలీ శరేణ నిహతో మయా |
త్వాం తు సత్యాదతిక్రాంతం హనిష్యామి సబాంధవమ్ || ౮౨ ||

తదేవం విహితే కార్యే యద్ధితం పురుషర్షభ |
తత్తద్బ్రూహి నరశ్రేష్ఠ త్వర కాలవ్యతిక్రమః || ౮౩ ||

కురుష్వ సత్యం మయి వానరేశ్వర
ప్రతిశ్రుతం ధర్మమవేక్ష్య శాశ్వతమ్ |
మా వాలినం ప్రేత్య గతో యమక్షయం
త్వమద్య పశ్యేర్మమ చోదితైః శరైః || ౮౪ ||

స పూర్వజం తీవ్రవివృద్ధకోపం
లాలప్యమానం ప్రసమీక్ష్య దీనమ్ |
చకార తీవ్రం మతిముగ్రతేజా
హరీశ్వరే మానవవంశనాథః || ౮౫ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే కిష్కింధాకాండే త్రింశః సర్గః || ౩౦ ||


సంపూర్ణ వాల్మీకి రామాయణే కిష్కింధాకాండ చూడండి.


గమనిక: శరన్నవరాత్రుల సందర్భంగా "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" మరియు "శ్రీ దుర్గా స్తోత్రనిధి" పుస్తకములు కొనుగోలుకు అందుబాటులో ఉన్నాయి.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed