Ayodhya Kanda Sarga 91 – అయోధ్యాకాండ ఏకనవతితమః సర్గః (౯౧)


|| భరద్వాజాతిథ్యమ్ ||

కృతబుద్ధిం నివాసాయ తత్రైవ స మునిస్తదా |
భరతం కైకయీపుత్రమాతిథ్యేన న్యమంత్రయత్ || ౧ ||

అబ్రవీద్భరతస్త్వేనం నన్విదం భవతా కృతమ్ |
పాద్యమర్ఘ్యం తథాఽఽతిథ్యం వనే యదుపపద్యతే || ౨ ||

అథోవాచ భరద్వాజో భరతం ప్రహసన్నివ |
జానే త్వాం ప్రీతిసంయుక్తం తుష్యేస్త్వం యేన కేనచిత్ || ౩ ||

సేనాయాస్తు తవైతస్యాః కర్తుమిచ్ఛామి భోజనమ్ |
మమ ప్రీతిర్యథారూపా త్వమర్హో మనుజాధిప || ౪ ||

కిమర్థం చాపి నిక్షిప్య దూరే బలమిహాగతః |
కస్మాన్నేహోపయాతోఽసి సబలః పురుషర్షభ || ౫ ||

భరతః ప్రత్యువాచేదం ప్రాంజలిస్తం తపోధనమ్ |
ససైన్యో నోపయాతోఽస్మి భగవన్ భగవద్భయాత్ || ౬ ||

రాజ్ఞా చ భగవన్నిత్యం రాజపుత్రేణ వా సదా |
యత్నతః పరిహర్తవ్యా విషయేషు తపస్వినః || ౭ ||

వాజిముఖ్యా మనుష్యాశ్చ మత్తాశ్చ వరవారణాః |
ప్రచ్ఛాద్య భగవన్భూమిం మహతీమనుయాంతి మామ్ || ౮ ||

తే వృక్షానుదకం భూమిమాశ్రమేషూటజాంస్తథా |
న హింస్యురితి తేనాహమేకైవ సమాగతః || ౯ ||

ఆనీయతామితః సేనేత్యాజ్ఞప్తః పరమర్షిణా |
తతస్తు చక్రే భరతః సేనాయాః సముపాగమమ్ || ౧౦ ||

అగ్నిశాలాం ప్రవిశ్యాథ పీత్వాఽపః పరిమృజ్య చ |
ఆతిథ్యస్య క్రియాహేతోర్విశ్వకర్మాణమాహ్వయత్ || ౧౧ ||

ఆహ్వయే విశ్వకర్మాణమహం త్వష్టారమేవ చ |
ఆతిథ్యం కర్తుమిచ్ఛామి తత్ర మే సంవిధీయతామ్ || ౧౨ ||

ఆహ్వయే లోకపాలాంస్త్రీన్ దేవాన్ శక్రముఖాంస్తథా |
ఆతిథ్యం కర్తుమిచ్ఛామి తత్ర మే సంవిధీయతామ్ || ౧౩ ||

ప్రాక్స్రోతసశ్చ యా నద్యః ప్రత్యక్స్రోతసైవ చ |
పృథివ్యామంతరిక్షే చ సమాయాంత్వద్య సర్వశః || ౧౪ ||

అన్యాః స్రవంతు మైరేయం సురామన్యాః సునిష్ఠితామ్ |
అపరాశ్చోదకం శీతమిక్షుకాండరసోపమమ్ || ౧౫ ||

ఆహ్వయే దేవగంధర్వాన్ విశ్వావసుహహాహుహూన్ |
తథైవాప్సరసో దేవీర్గంధర్వ్వీశ్చాపి సర్వశః || ౧౬ ||

ఘృతాచీమథ విశ్వాచీం మిశ్రకేశీమలంబుసామ్ |
నాగదంతాం చ హేమాం చ హిమామద్రికృతస్థలామ్ || ౧౭ ||

శక్రం యాశ్చోపతిష్ఠంతి బ్రహ్మాణం యాశ్చ యోషితః |
సర్వాస్తుంబురుణా సార్థమాహ్వయే సపరిచ్ఛదాః || ౧౮ ||

వనం కురుషు యద్దివ్యం వాసోభూషణపత్త్రవత్ |
దివ్యనారీఫలం శశ్వత్తత్కౌబేరమిహైతు చ || ౧౯ ||

ఇహ మే భగవాన్ సోమో విధత్తామన్నముత్తమమ్ |
భక్ష్యం భోజ్యం చ చోష్యం చ లేహ్యం చ వివిధం బహు || ౨౦ ||

విచిత్రాణి చ మాల్యాని పాదపప్రచ్యుతాని చ |
సురాదీని చ పేయాని మాంసాని వివిధాని చ || ౨౧ ||

ఏవం సమాధినా యుక్తస్తేజసాఽప్రతిమేన చ |
శీక్షాస్వరసమాయుక్తం తపసా చాబ్రవీన్మునిః || ౨౨ ||

మనసా ధ్యాయతస్తస్య ప్రాఙ్ముఖస్య కృతాంజలేః |
ఆజగ్ముస్తాని సర్వాణి దైవతాని పృథక్పృథక్ || ౨౩ ||

మలయం దర్దురం చైవ తతః స్వేదనుదోఽనిలః |
ఉపస్పృశ్య వవౌ యుక్త్యా సుప్రియాత్మా సుఖః శివః || ౨౪ ||

తతోభ్యవర్తంత ఘనాః దివ్యాః కుసుమవృష్టయః | [వర్షంత]
దివ్యదుందుభిఘోషశ్చ దిక్షు సర్వాసు శుశ్రువే || ౨౫ ||

ప్రవవుశ్చోత్తమా వాతాః ననృతుశ్చాప్సరోగణాః |
ప్రజగుర్దేవగంధర్వాః వీణాః ప్రముముచుస్స్వరాన్ || ౨౬ ||

స శబ్దో ద్యాం చ భూమిం చ ప్రాణినాం శ్రవణాని చ |
వివేశోచ్చారితః శ్లక్ష్ణః సమో లయగుణాన్వితః || ౨౭ ||

తస్మిన్నుపరతే శబ్దే దివ్యే శ్రోతృసుఖే నృణామ్ |
దదర్శ భారతం సైన్యం విధానం విశ్వకర్మణః || ౨౮ ||

బభూవ హి సమా భూమిః సమంతాత్పంచయోజనా |
శాద్వలైర్బహుభిశ్ఛన్నా నీలవైడూర్యసన్నిభైః || ౨౯ ||

తస్మిన్బిల్వాః కపిత్థాశ్చ పనసా బీజపూరకాః |
ఆమలక్యో బభూవుశ్చ చూతాశ్చ ఫలభూషణాః || ౩౦ ||

ఉత్తరేభ్యః కురుభ్యశ్చ వనం దివ్యోపభోగవత్ |
ఆజగామ నదీ దివ్యా తీరజైర్బహుభిర్వృతా || ౩౧ ||

చతుఃశాలాని శుభ్రాణి శాలాశ్చ గజవాజినామ్ |
హర్మ్యప్రాసాదసంబాధాస్తోరణాని శుభాని చ || ౩౨ ||

సితమేఘనిభం చాపి రాజవేశ్మసు తోరణమ్ |
దివ్యమాల్యకృతాకారం దివ్యగంధసముక్షితమ్ || ౩౩ ||

చతురశ్రమసంబాధం శయనాసనయానవత్ |
దివ్యైః సర్వరసైర్యుక్తం దివ్యభోజనవస్త్రవత్ || ౩౪ ||

ఉపకల్పితసర్వాన్నం ధౌతనిర్మలభాజనమ్ |
క్లృప్తసర్వాసనం శ్రీమత్ స్వాస్తీర్ణశయనోత్తమమ్ || ౩౫ ||

ప్రవివేశ మహాబాహురనుజ్ఞాతో మహర్షిణా |
వేశ్మ తద్రత్నసంపూర్ణం భరతః కేకయీసుతః || ౩౬ ||

అనుజగ్ముశ్చ తం సర్వే మంత్రిణః సపురోహితాః |
బభూవుశ్చ ముదా యుక్తాః దృష్ట్వా తం వేశ్మసంవిధిమ్ || ౩౭ ||

తత్ర రాజాసనం దివ్యం వ్యజనం ఛత్రమేవ చ |
భరతో మంత్రిభిః సార్ధమభ్యవర్తత రాజవత్ || ౩౮ ||

ఆసనం పూజయామాస రామాయాభిప్రణమ్య చ |
వాలవ్యజనమాదాయ న్యషీదత్సచివాసనే || ౩౯ ||

ఆనుపూర్వ్యానిషేదుశ్చ సర్వే మంత్రిపురోహితాః |
తతః సేనాపతిః పశ్చాత్ ప్రశాస్తాచ నిషేదతుః || ౪౦ ||

తతస్తత్ర ముహూర్తేన నద్యః పాయసకర్దమాః |
ఉపాతిష్ఠంత భరతం భరద్వాజస్య శాసనాత్ || ౪౧ ||

తాసాముభయతః కూలం పాండుమృత్తికలేపనాః |
రమ్యాశ్చావసథా దివ్యాః బ్రహ్మణస్తు ప్రసాదజాః || ౪౨ ||

తేనైవ చ ముహూర్తేన దివ్యాభరణభూషితాః |
ఆగుర్వింశతిసాహస్రాః బ్రహ్మణా ప్రహితాః స్త్రియః || ౪౩ ||

సువర్ణమణిముక్తేన ప్రవాలేన చ శోభితాః |
ఆగుర్వింశతిసాహస్రాః కుబేరప్రహితాః స్త్రియః || ౪౪ ||

యాభిర్గృహీతపురుషః సోన్మాద ఇవ లక్ష్యతే |
ఆగుర్వింశతిసాహస్రా నందనాదప్సరోగణాః || ౪౫ ||

నారదస్తుంబురుర్గోపః ప్రవరాః సూర్యవర్చసః |
ఏతే గంధర్వరాజానో భరతస్యాగ్రతో జగుః || ౪౬ ||

అలంబుసా మిశ్రకేశీ పుండరీకాఽథ వామనా |
ఉపానృత్యంస్తు భరతం భరద్వాజస్య శాసనాత్ || ౪౭ ||

యాని మాల్యాని దేవేషు యాని చైత్రరథే వనే |
ప్రయాగే తాన్యదృశ్యంత భరద్వాజస్య తేజసా || ౪౮ ||

బిల్వా మార్దంగికా ఆసన్ శమ్యాగ్రాహా విభీతకాః |
అశ్వత్థానర్తకాశ్చాసన్ భరద్వాజస్య శాసనాత్ || ౪౯ ||

తతః సరలతాలాశ్చ తిలకా నక్తమాలకాః |
ప్రహృష్టాస్తత్ర సంపేతుః కుబ్జా భూత్వాఽథ వామనాః || ౫౦ ||

శింశుపామలకీజంబ్వో యాశ్చాన్యాః కాననేషు తాః |
మాలతీ మల్లికా జాతిర్యాశ్చాన్యాః కాననే లతాః || ౫౧ ||

ప్రమదావిగ్రహం కృత్వా భరద్వాజాశ్రమేఽవదన్ |
సురాః సురాపాః పిబత పాయసం చ బుభుక్షితాః || ౫౨ ||

మాంసాని చ సుమేధ్యాని భక్ష్యంతాం యావదిచ్ఛథ |
ఉచ్ఛాద్య స్నాపయంతి స్మ నదీతీరేషు వల్గుషు || ౫౩ ||

అప్యేకమేకం పురుషం ప్రమదాః సప్తచాష్ట చ |
సంవాహంత్యః సమాపేతుర్నార్యో రుచిరలోచనాః || ౫౪ ||

పరిమృజ్య తథాఽన్యోన్యం పాయయంతి వరాంగనాః |
హయాన్ గజాన్ ఖరానుష్ట్రాంస్తథైవ సురభేః సుతాన్ || ౫౫ ||

అభోజయన్వాహనపాస్తేషాం భోజ్యం యథావిధి |
ఇక్షూంశ్చ మధులాజాంశ్చ భోజయంతి స్మ వాహనాన్ || ౫౬ ||

ఇక్ష్వాకువరయోధానాం చోదయంతో మహాబలాః |
నాశ్వబంధోఽశ్వమాజానాన్న గజం కుంజరగ్రహః || ౫౭ ||

మత్తప్రమత్తముదితా చమూః సా తత్ర సంబభౌ |
తర్పితాః సర్వకామైస్తే రక్తచందనరూషితాః || ౫౮ ||

అప్సరోగణసంయుక్తాః సైన్యా వాచముదైరయన్ |
నైవాయోధ్యాం గమిష్యామో నగమిష్యామ దండకాన్ || ౫౯ ||

కుశలం భరతస్యాస్తు రామస్యాస్తు తథా సుఖమ్ |
ఇతి పాదాతయోధాశ్చ హస్త్యశ్వారోహబంధకాః || ౬౦ ||

అనాథాస్తం విధిం లబ్ధ్వా వాచమేతాముదైరయన్ |
సంప్రహృష్టా వినేదుస్తే నరాస్తత్ర సహస్రశః || ౬౧ ||

భరతస్యానుయాతారః స్వర్గోఽయమితి చాబ్రువన్ |
నృత్యంతి స్మ హసంతి స్మ గాయంతి స్మ చ సైనికాః || ౬౨ ||

సమంతాత్పరిధావంతి మాల్యోపేతాః సహస్రశః |
తతో భుక్తవతాం తేషాం తదన్నమమృతోపమమ్ || ౬౩ ||

దివ్యానుద్వీక్ష్య భక్ష్యాంస్తానభవద్భక్షణే మతిః |
ప్రేష్యాశ్చేట్యశ్చ వధ్వశ్చ బలస్థాశ్చ సహస్రశః || ౬౪ ||

బభూవుస్తే భృశం దృప్తాః సర్వే చాహతవాససః |
కుంజరాశ్చ ఖరోష్ట్రాశ్చ గోశ్వాశ్చ మృగపక్షిణః || ౬౫ ||

బభూవుః సుభృతాస్తత్ర నాన్యో హ్యన్యమకల్పయత్ |
నాశుక్లవాసాస్తత్రాసీత్ క్షుధితో మలినోఽపి వా || ౬౬ ||

రజసా ధ్వస్తకేశో వా నరః కశ్చిదదృశ్యత |
ఆజైశ్చాపి చ వారాహైర్నిష్ఠానవరసంచయైః || ౬౭ ||

ఫలనిర్యూహసంసిద్ధైః సూపైర్గంధరసాన్వితైః |
పుష్పధ్వజవతీః పూర్ణాః శుక్లస్యాన్నస్య చాభితః || ౬౮ ||

దదృశుర్విస్మితాస్తత్ర నరా లౌహీః సహస్రశః |
బభూవుర్వనపార్శ్వేషు కూపాః పాయసకర్దమాః || ౬౯ ||

తాశ్చకామదుఘా గావో ద్రుమాశ్చాసన్మధుస్రుతః | [మధుశ్చ్యుతః]
వాప్యో మైరేయపూర్ణాశ్చ మృష్టమాంసచయైర్వృతాః || ౭౦ ||

ప్రతప్తపిఠరైశ్చాపి మార్గమాయూరకౌక్కుటైః |
పాత్రీణాం చ సహస్రాణి స్థాలీనాం నియుతాని చ || ౭౧ ||

న్యర్బుదాని చ పాత్రాణి శాతకుంభమయాని చ |
స్థాల్యః కుంభ్యః కరంభ్యశ్చ దధిపూర్ణాః సుసంస్కృతాః || ౭౨ ||

యౌవనస్థస్య గౌరస్య కపిత్థస్య సుగంధినః |
హ్రదాః పూర్ణా రసాలస్య దధ్నః శ్వేతస్య చాపరే || ౭౩ ||

బభూవుః పాయసస్యాన్యే శర్కరాయాశ్చ సంచయాః |
కల్కాంశ్చూర్ణకషాయాంశ్చ స్నానాని వివిధాని చ || ౭౪ ||

దదృశుర్భాజనస్థాని తీర్థేషు సరితాం నరాః |
శుక్లానంశుమతశ్చాపి దంతధావనసంచయాన్ || ౭౫ ||

శుక్లాంశ్చందనకల్కాంశ్చ సముద్గేష్వవతిష్ఠతః |
దర్పణాన్ పరిమృష్టాంశ్చ వాససాం చాపి సంచయాన్ || ౭౬ ||

పాదుకోపానహాశ్చైవ యుగ్మాని చ సహస్రశః |
ఆంజనీః కంకతాన్కూర్చాన్ శస్త్రాణి చ ధనూంషి చ || ౭౭ ||

మర్మత్రాణాని చిత్రాణి శయనాన్యాసనాని చ |
ప్రతిపానహ్రదాన్ పూర్ణాన్ ఖరోష్ట్రగజవాజినామ్ || ౭౮ ||

అవగాహ్య సుతీర్థాంశ్చ హ్రదాన్ సోత్పలపుష్కరాన్ |
ఆకాశవర్ణప్రతిమాన్ స్వచ్ఛతోయాన్సుఖప్లవాన్ || ౭౯ ||

నీలవైడూర్య్యవర్ణాంశ్చ మృదూన్యవససంచయాన్ |
నిర్వాపార్థాన్ పశూనాం తే దదృశుస్తత్ర సర్వశః || ౮౦ ||

వ్యస్మయంత మనుష్యాస్తే స్వప్నకల్పం తదద్భుతమ్ |
దృష్ట్వాఽఽతిథ్యం కృతం తాదృక్ భరతస్య మహర్షిణా || ౮౧ ||

ఇత్యేవం రమమాణానాం దేవానామివ నందనే |
భరద్వాజాశ్రమే రమ్యే సా రాత్రిర్వ్యత్యవర్తత || ౮౨ ||

ప్రతిజగ్ముశ్చ తా నద్యో గంధర్వాశ్చ యథాగతమ్ |
భరద్వాజమనుజ్ఞాప్య తాశ్చ సర్వా వరాంగనాః || ౮౩ ||

తథైవ మత్తా మదిరోత్కటాః
నరాస్తథైవ దివ్యాగురుచందనోక్షితాః |
తథైవ దివ్యా వివిధాః స్రగుత్తమాః
పృథక్ప్రకీర్ణా మనుజైః ప్రమర్దితాః || ౮౪ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే ఏకనవతితమః సర్గః || ౯౧ ||

అయోధ్యాకాండ ద్వినవతితమః సర్గః (౯౨) >>


సంపూర్ణ వాల్మీకి రామాయణ అయోధ్యకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed