Kishkindha Kanda Sarga 11 – కిష్కింధాకాండ ఏకాదశః సర్గః (౧౧)


|| వాలిబలావిష్కరణమ్ ||

రామస్య వచనం శ్రుత్వా హర్షపౌరుషవర్ధనమ్ |
సుగ్రీవః పూజయాంచక్రే రాఘవం ప్రశశంస చ || ౧ ||

అసంశయం ప్రజ్వలితైస్తీక్ష్ణైర్మర్మాతిగైః శరైః |
త్వం దహేః కుపితో లోకాన్ యుగాంత ఇవ భాస్కరః || ౨ ||

వాలినః పౌరుషం యత్తద్యచ్చ వీర్యం ధృతిశ్చ యా |
తన్మమైకమనాః శ్రుత్వా విధత్స్వ యదనంతరమ్ || ౩ ||

సముద్రాత్పశ్చిమాత్పూర్వం దక్షిణాదపి చోత్తరమ్ |
క్రామత్యనుదితే సూర్యే వాలీ వ్యపగతక్లమః || ౪ ||

అగ్రాణ్యారుహ్య శైలానాం శిఖరాణి మహాంత్యపి |
ఊర్ధ్వముత్క్షిప్య తరసా ప్రతిగృహ్ణాతి వీర్యవాన్ || ౫ ||

బహవః సారవంతశ్చ వనేషు వివిధా ద్రుమాః |
వాలినా తరసా భగ్నా బలం ప్రథయతాఽఽత్మనః || ౬ ||

మహిషో దుందుభిర్నామ కైలాసశిఖరప్రభః |
బలం నాగసహస్రస్య ధారయామాస వీర్యవాన్ || ౭ ||

వీర్యోత్సేకేన దుష్టాత్మా వరదానాచ్చ మోహితః |
జగామ సుమహాకాయః సముద్రం సరితాం పతిమ్ || ౮ ||

ఊర్మిమంతమతిక్రమ్య సాగరం రత్నసంచయమ్ |
మహ్యం యుద్ధం ప్రయచ్ఛేతి తమువాచ మహార్ణవమ్ || ౯ ||

తతః సముద్రో ధర్మాత్మా సముత్థాయ మహాబలః |
అబ్రవీద్వచనం రాజన్నసురం కాలచోదితమ్ || ౧౦ ||

సమర్థో నాస్మి తే దాతుం యుద్ధం యుద్ధవిశారద |
శ్రూయతాం చాభిధాస్యామి యస్తే యుద్ధం ప్రదాస్యతి || ౧౧ ||

శైలరాజో మహారణ్యే తపస్విశరణం పరమ్ |
శంకరశ్వశురో నామ్నా హిమవానితి విశ్రుతః || ౧౨ ||

గుహాప్రస్రవణోపేతో బహుకందరనిర్దరః |
స సమర్థస్తవ ప్రీతిమతులాం కర్తుమాహవే || ౧౩ ||

తం భీత ఇతి విజ్ఞాయ సముద్రమసురోత్తమః |
హిమవద్వనమాగచ్ఛచ్ఛరశ్చాపాదివ చ్యుతః || ౧౪ ||

తతస్తస్య గిరేః శ్వేతా గజేంద్రవిపులాః శిలాః |
చిక్షేప బహుధా భూమౌ దుందుభిర్విననాద చ || ౧౫ ||

తతః శ్వేతాంబుదాకారః సౌమ్యః ప్రీతికరాకృతిః |
హిమవానబ్రవీద్వాక్యం స్వ ఏవ శిఖరే స్థితః || ౧౬ ||

క్లేష్టుమర్హసి మాం న త్వం దుందుభే ధర్మవత్సల |
రణకర్మస్వకుశలస్తపస్విశరణం హ్యహమ్ || ౧౭ ||

తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా గిరిరాజస్య ధీమతః |
ఉవాచ దుందుభిర్వాక్యం రోషాత్సంరక్తలోచనః || ౧౮ ||

యది యుద్ధేఽసమర్థస్త్వం మద్భయాద్వా నిరుద్యమః |
తమాచక్ష్వ ప్రదద్యాన్మే యోఽద్య యుద్ధం యుయుత్సతః || ౧౯ ||

హిమవానబ్రవీద్వాక్యం శ్రుత్వా వాక్యవిశారదః |
అనుక్తపూర్వం ధర్మాత్మా క్రోధాత్తమసురోత్తమమ్ || ౨౦ ||

వాలీ నామ మహాప్రాజ్ఞః శక్రతుల్యపరాక్రమః |
అధ్యాస్తే వానరః శ్రీమాన్ కిష్కంధామతులప్రభామ్ || ౨౧ ||

స సమర్థో మహాప్రాజ్ఞస్తవ యుద్ధవిశారదః |
ద్వంద్వయుద్ధం మహద్దాతుం నముచేరివ వాసవః || ౨౨ ||

తం శీఘ్రమభిగచ్ఛ త్వం యది యుద్ధమిహేచ్ఛసి |
స హి దుర్ధర్షణో నిత్యం శూరః సమరకర్మణి || ౨౩ ||

శ్రుత్వా హిమవతో వాక్యం క్రోధావిష్టః స దుందుభిః |
జగామ తాం పురీం తస్య కిష్కింధాం వాలినస్తదా || ౨౪ ||

ధారయన్ మాహిషం రూపం తీక్ష్ణశృంగో భయావహః |
ప్రావృషీవ మహామేఘస్తోయపూర్ణో నభస్తలే || ౨౫ ||

తతస్తద్ద్వారమాగమ్య కిష్కింధాయా మహాబలః |
ననర్ద కంపయన్ భూమిం దుందుభిర్దుందుభిర్యథా || ౨౬ ||

సమీపస్థాన్ ద్రుమాన్ భంజన్ వసుధాం దారయన్ ఖురైః |
విషాణేనోల్లిఖన్ దర్పాత్ తద్ద్వారం ద్విరదో యథా || ౨౭ ||

అంతఃపురగతో వాలీ శ్రుత్వా శబ్దమమర్షణః |
నిష్పపాత సహ స్త్రీభిస్తారాభిరివ చంద్రమాః || ౨౮ ||

మితం వ్యక్తాక్షరపదం తమువాచాథ దుందుభిమ్ |
హరీణామీశ్వరో వాలీ సర్వేషాం వనచారిణామ్ || ౨౯ ||

కిమర్థం నగరద్వారమిదం రుద్ధ్వా వినర్దసి |
దుందుభే విదితో మేఽసి రక్ష ప్రాణాన్ మహాబల || ౩౦ ||

తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా వానరేంద్రస్య ధీమతః |
ఉవాచ దుందుభిర్వాక్యం రోషాత్ సంరక్తలోచనః || ౩౧ ||

న త్వం స్త్రీసన్నిధౌ వీర వచనం వక్తుమర్హసి |
మమ యుద్ధం ప్రయచ్ఛాద్య తతో జ్ఞాస్యామి తే బలమ్ || ౩౨ ||

అథవా ధారయిష్యామి క్రోధమద్య నిశామిమామ్ |
గృహ్యతాముదయః స్వైరం కామభోగేషు వానర || ౩౩ ||

దీయతాం సంప్రదానం చ పరిష్వజ్య చ వానరాన్ |
సర్వశాఖామృగేంద్రస్త్వం సంసాదయ సుహృజ్జనాన్ || ౩౪ ||

సుదృష్టాం కురు కిష్కింధాం కురుష్వాత్మసమం పురే |
క్రీడస్వ చ సహ స్త్రీభిరహం తే దర్పనాశనః || ౩౫ ||

యో హి మత్తం ప్రమత్తం వా సుప్తం వా రహితం భృశమ్ |
హన్యాత్స భ్రూణహా లోకే త్వద్విధం మదమోహితమ్ || ౩౬ ||

స ప్రహస్యాబ్రవీన్మందం క్రోధాత్తమసురోత్తమమ్ |
విసృజ్య తాః స్త్రియః సర్వాస్తారాప్రభృతికాస్తదా || ౩౭ ||

మత్తోఽయమితి మా మంస్థా యద్యభీతోఽసి సంయుగే |
మదోఽయం సంప్రహారేఽస్మిన్ వీరపానం సమర్థ్యతామ్ || ౩౮ ||

తమేవముక్త్వా సంక్రుద్ధో మాలాముత్క్షిప్య కాంచనీమ్ |
పిత్రా దత్తాం మహేంద్రేణ యుద్ధాయ వ్యవతిష్ఠత || ౩౯ ||

విషాణయోర్గృహీత్వా తం దుందుభిం గిరిసన్నిభమ్ |
ఆవిధ్యత తదా వాలీ వినదన్ కపికుంజరః || ౪౦ ||

వాలీ వ్యాపాతయాంచక్రే ననర్ద చ మహాస్వనమ్ |
శ్రోత్రాభ్యామథ రక్తం తు తస్య సుస్రావ పాత్యతః || ౪౧ ||

తయోస్తు క్రోధసంరంభాత్పరస్పరజయైషిణోః |
యుద్ధం సమభవద్ఘోరం దుందుభేర్వానరస్య చ || ౪౨ ||

అయుధ్యత తదా వాలీ శక్రతుల్యపరాక్రమః |
ముష్టిభిర్జానుభిశ్చైవ శిలాభిః పాదపైస్తథా || ౪౩ ||

పరస్పరం ఘ్నతోస్తత్ర వానరాసురయోస్తదా |
ఆసీదదసురో యుద్ధే శక్రసూనుర్వ్యవర్ధత || ౪౪ ||

వ్యాపారవీర్యధైర్యైశ్చ పరిక్షీణం పరాక్రమైః |
తం తు దుందుభిముత్పాట్య ధరణ్యామభ్యపాతయత్ || ౪౫ ||

యుద్ధే ప్రాణహరే తస్మిన్ నిష్పిష్టో దుందుభిస్తదా |
పపాత చ మహాకాయః క్షితౌ పంచత్వమాగతః || ౪౬ ||

తం తోలయిత్వా బాహుభ్యాం గతసత్త్వమచేతనమ్ |
చిక్షేప బలవాన్ వాలీ వేగేనైకేన యోజనమ్ || ౪౭ ||

తస్య వేగప్రవిద్ధస్య వక్త్రాత్ క్షతజబిందవః |
ప్రపేతుర్మారుతోత్క్షిప్తా మతంగస్యాశ్రమం ప్రతి || ౪౮ ||

తాన్ దృష్ట్వా పతితాంస్తస్య మునిః శోణితవిప్రుషః |
క్రుద్ధస్తత్ర మహాభాగశ్చింతయామాస కో న్వయమ్ || ౪౯ ||

యేనాహం సహసా స్పృష్టః శోణితేన దురాత్మనా |
కోఽయం దురాత్మా దుర్బద్ధిరకృతాత్మా చ బాలిశః || ౫౦ ||

ఇత్యుక్త్వాథ వినిష్క్రమ్య దదర్శ మునిపుంగవః |
మహిషం పర్వతాకారం గతాసుం పతితం భువి || ౫౧ ||

స తు విజ్ఞాయ తపసా వానరేణ కృతం హి తత్ |
ఉత్ససర్జ మహాశాపం క్షేప్తారం వాలినం ప్రతి || ౫౨ ||

ఇహ తేనాప్రవేష్టవ్యం ప్రవిష్టస్య వధో భవేత్ |
వనం మత్సంశ్రయం యేన దూషితం రుధిరస్రవైః || ౫౩ ||

సంభగ్నాః పాదపాశ్చేమే క్షిపతేహాసురీం తనుమ్ |
సమంతాద్యోజనం పూర్ణమాశ్రమం మామకం యది || ౫౪ ||

ఆగమిష్యతి దుర్బుద్ధిర్వ్యక్తం స న భవిష్యతి |
యే చాపి సచివాస్తస్య సంశ్రితా మామకం వనమ్ || ౫౫ ||

న చ తైరిహ వస్తవ్యం శ్రుత్వా యాంతు యథాసుఖమ్ |
యది తేఽపీహ తిష్ఠంతి శపిష్యే తానపి ధ్రువమ్ || ౫౬ ||

వనేఽస్మిన్ మామకేఽత్యర్థం పుత్రవత్ పరిపాలితే |
పత్రాంకురవినాశాయ ఫలమూలాభవాయ చ || ౫౭ ||

దివసశ్చాస్య మర్యాదా యం ద్రష్టా శ్వోఽస్మి వానరమ్ |
బహువర్షసహస్రాణి స వై శైలో భవిష్యతి || ౫౮ ||

తతస్తే వానరాః శ్రుత్వా గిరం మునిసమీరితామ్ |
నిశ్చక్రముర్వనాత్తస్మాత్తాన్ దృష్ట్వా వాలిరబ్రవీత్ || ౫౯ ||

కిం భవంతః సమస్తాశ్చ మతంగవనవాసినః |
మత్సమీపమనుప్రాప్తా అపి స్వస్తి వనౌకసామ్ || ౬౦ ||

తతస్తే కారణం సర్వం తదా శాపం చ వాలినః |
శశంసుర్వానరాః సర్వే వాలినే హేమమాలినే || ౬౧ ||

ఏతచ్ఛ్రుత్వా తదా వాలీ వచనం వానరేరితమ్ |
స మహర్షిం తదాసాద్య యాచతే స్మ కృతాంజలిః || ౬౨ ||

మహర్షిస్తమనాదృత్య ప్రవివేశాశ్రమం తదా |
శాపధారణభీతస్తు వాలీ విహ్వలతాం గతః || ౬౩ ||

తతః శాపభయాద్భీత ఋశ్యమూకం మహాగిరిమ్ |
ప్రవేష్టుం నేచ్ఛతి హరిర్ద్రష్టుం వాపి నరేశ్వర || ౬౪ ||

తస్యాప్రవేశం జ్ఞాత్వాఽహమిదం రామ మహావనమ్ |
విచరామి సహామాత్యో విషాదేన వివర్జితః || ౬౫ ||

ఏషోఽస్థినిచయస్తస్య దుందుభేః సంప్రకాశతే |
వీర్యోత్సేకాన్నిరస్తస్య గిరికూటోపమో మహాన్ || ౬౬ ||

ఇమే చ విపులాః సాలాః సప్త శాఖావలంబినః |
యత్రైకం ఘటతే వాలీ నిష్పత్రయితుమోజసా || ౬౭ ||

ఏతదస్యాసమం వీర్యం మయా రామ ప్రకీర్తితమ్ |
కథం తం వాలినం హంతుం సమరే శక్ష్యసే నృప || ౬౮ ||

తథా బ్రువాణం సుగ్రీవం ప్రహసంల్లక్ష్మణోఽబ్రవీత్ |
కస్మిన్ కర్మణి నిర్వృత్తే శ్రద్దధ్యా వాలినో వధమ్ || ౬౯ ||

తమువాచాథ సుగ్రీవః సప్త సాలానిమాన్ పురా |
ఏవమేకైకశో వాలీ వివ్యాధాథ స చాసకృత్ || ౭౦ ||

రామోఽపి దారయేదేషాం బాణేనైకేన చేద్ద్రుమమ్ |
వాలినం నిహతం మన్యే దృష్ట్వా రామస్య విక్రమమ్ || ౭౧ ||

హతస్య మహిషస్యాస్థి పాదేనైకేన లక్ష్మణ |
ఉద్యమ్యాథ ప్రక్షిపేచ్చేత్తరసా ద్వే ధనుఃశతే || ౭౨ ||

ఏవముక్త్వా తు సుగ్రీవో రామం రక్తాంతలోచనమ్ |
ధ్యాత్వా ముహూర్తం కాకుత్స్థం పునరేవ వచోఽబ్రవీత్ || ౭౩ ||

శూరశ్చ శూరఘాతీ చ ప్రఖ్యాతబలపౌరుషః |
బలవాన్ వానరో వాలీ సంయుగేష్వపరాజితః || ౭౪ ||

దృశ్యంతే చాస్య కర్మాణి దుష్కరాణి సురైరపి |
యాని సంచింత్య భీతోఽహమృశ్యమూకం సమాశ్రితః || ౭౫ ||

తమజయ్యమధృష్యం చ వానరేంద్రమమర్షణమ్ |
విచింతయన్న ముంచామి ఋశ్యమూకమహం త్విమమ్ || ౭౬ ||

ఉద్విగ్నః శంకితశ్చాపి విచరామి మహావనే |
అనురక్తైః సహామాత్యైర్హనుమత్ ప్రముఖైర్వరైః || ౭౭ ||

ఉపలబ్ధం చ మే శ్లాఘ్యం సన్మిత్రం మిత్రవత్సల |
త్వామహం పురుషవ్యాఘ్ర హిమవంతమివాశ్రితః || ౭౮ ||

కింతు తస్య బలజ్ఞోఽహం దుర్భ్రాతుర్బలశాలినః |
అప్రత్యక్షం తు మే వీర్యం సమరే తవ రాఘవ || ౭౯ ||

న ఖల్వహం త్వాం తులయే నావమన్యే న భీషయే |
కర్మభిస్తస్య భీమైస్తు కాతర్యం జనితం మమ || ౮౦ ||

కామం రాఘవ తే వాణీ ప్రమాణం ధైర్యమాకృతిః |
సూచయంతి పరం తేజో భస్మచ్ఛన్నమివానలమ్ || ౮౧ ||

తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సుగ్రీవస్య మహాత్మనః |
స్మితపూర్వమథో రామః ప్రత్యువాచ హరిం ప్రభుః || ౮౨ ||

యది న ప్రత్యయోఽస్మాసు విక్రమే తవ వానర |
ప్రత్యయం సమరే శ్లాఘ్యమహముత్పాదయామి తే || ౮౩ ||

ఏవముక్త్వా తు సుగ్రీవం సాంత్వం లక్ష్మణపూర్వజః |
రాఘవో దుందుభేః కాయం పాదాంగుష్ఠేన లీలయా || ౮౪ ||

తోలయిత్వా మహాబాహుశ్చిక్షేప దశయోజనమ్ |
అసురస్య తనుం శుష్కం పాదాంగుష్ఠేన వీర్యవాన్ || ౮౫ ||

క్షిప్తం దృష్ట్వా తతః కాయం సుగ్రీవః పునరబ్రవీత్ |
లక్ష్మణస్యాగ్రతో రామమిదం వచనమర్థవత్ || ౮౬ || [-మబ్రవీత్]

హరీణామగ్రతో వీరం తపంతమివ భాస్కరమ్ |
ఆర్ద్రః సమాంసః ప్రత్యగ్రః క్షిప్తః కాయః పురా సఖే || ౮౭ ||

లఘుః సంప్రతి నిర్మాంసస్తృణభూతశ్చ రాఘవ |
క్షిప్తమేవం ప్రహర్షేణ భవతా రఘునందన || ౮౮ ||

నాత్ర శక్యం బలం జ్ఞాతుం తవ వా తస్య వాఽధికమ్ |
ఆర్ద్రం శుష్కమితి హ్యేతత్సుమహద్రాఘవాంతరమ్ || ౮౯ ||

స ఏవ సంశయస్తాత తవ తస్య చ యద్బలే |
సాలమేకం తు నిర్భింద్యా భవేద్వ్యక్తిర్బలాబలే || ౯౦ ||

కృత్వేదం కార్ముకం సజ్యం హస్తిహస్తమివాతతమ్ |
ఆకర్ణపూర్ణమాయమ్య విసృజస్వ మహాశరమ్ || ౯౧ ||

ఇమం హి సాలం సహితస్త్వయా శరో
న సంశయోఽత్రాస్తి విదారయిష్యతి |
అలం విమర్శేన మమ ప్రియం ధ్రువం
కురుష్వ రాజాత్మజ శాపితో మయా || ౯౨ ||

యథా హి తేజఃసు వరః సదా రవి-
-ర్యథా హి శైలో హిమవాన్ మహాద్రిషు |
యథా చతుష్పాత్సు చ కేసరీ వర-
-స్తథా నరాణామసి విక్రమే వరః || ౯౩ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే కిష్కింధాకాండే ఏకాదశః సర్గః || ౧౧ ||


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed