Ayodhya Kanda Sarga 40 – అయోధ్యాకాండ చత్వారింశః సర్గః (౪౦)


|| పౌరాద్యనువ్రజ్యా ||

అథ రామశ్చ సీతా చ లక్ష్మణశ్చ కృతాంజలిః |
ఉపసంగృహ్య రాజానం చక్రుర్దీనాః ప్రదక్షిణమ్ || ౧ ||

తం చాపి సమనుజ్ఞాప్య ధర్మజ్ఞః సీతయా సహ |
రాఘవః శోకసమ్మూఢో జననీమభ్యవాదయత్ || ౨ ||

అన్వక్షం లక్ష్మణో భ్రాతుః కౌసల్యామభ్యవాదయత్ |
అథ మాతుః సుమిత్రాయా జగ్రాహ చరణౌ పునః || ౩ ||

తం వందమానం రుదతీ మాతా సౌమిత్రిమబ్రవీత్ |
హితకామా మహాబాహుం మూర్ధ్న్యుపాఘ్రాయ లక్ష్మణమ్ || ౪ ||

సృష్టస్త్వం వనవాసాయ స్వనురక్తః సుహృజ్జనే |
రామే ప్రమాదం మా కార్షీః పుత్ర భ్రాతరి గచ్ఛతి || ౫ ||

వ్యసనీ వా సమృద్ధో వా గతిరేష తవానఘ |
ఏష లోకే సతాం ధర్మో యజ్జ్యేష్ఠవశగో భవేత్ || ౬ ||

ఇదం హి వృత్తముచితం కులస్యాస్య సనాతనమ్ |
దానం దీక్షా చ యజ్ఞేషు తనుత్యాగో మృధేషు చ || ౭ ||

లక్ష్మణం త్వేవముక్త్వా సా సంసిద్ధం ప్రియరాఘవమ్ |
సుమిత్రా గచ్ఛ గచ్ఛేతి పునః పునరువాచ తమ్ || ౮ ||

రామం దశరథం విద్ధి మాం విద్ధి జనకాత్మజామ్ |
అయోధ్యామటవీం విద్ధి గచ్ఛ తాత యథాసుఖమ్ || ౯ ||

తతః సుమంత్రః కాకుత్స్థం ప్రాంజలిర్వాక్యమబ్రవీత్ |
వినీతో వినయజ్ఞశ్చ మాతలిర్వాసవం యథా || ౧౦ ||

రథమారోహ భద్రం తే రాజపుత్ర మహాయశః |
క్షిప్రం త్వాం ప్రాపయిష్యామి యత్ర మాం రామ వక్ష్యసి || ౧౧ ||

చతుర్దశ హి వర్షాణి వస్తవ్యాని వనే త్వయా |
తాన్యుపక్రమితవ్యాని యాని దేవ్యాఽసి చోదితః || ౧౨ ||

తం రథం సూర్యసంకాశం సీతా హృష్టేన చేతసా |
ఆరురోహ వరారోహా కృత్వాలంఽకారమాత్మనః || ౧౩ ||

అథో జ్వలనసంకాశం చామీకరవిభూషితమ్ |
తమారురుహతుస్తూర్ణం భ్రాతరౌ రామలక్ష్మణౌ || ౧౪ ||

వనవాసం హి సంఖ్యాయ వాసాంస్యాభరణాని చ |
భర్తారమనుగచ్ఛంత్యై సీతాయై శ్వశురో దదౌ || ౧౫ ||

తథైవాయుధజాలాని భ్రాతృభ్యాం కవచాని చ |
రథోపస్థే ప్రతిన్యస్య సచర్మ కఠినం చ తత్ || ౧౬ ||

సీతాతృతీయానారూఢాన్దృష్ట్వా ధృష్టమచోదయత్ |
సుమంత్రః సమ్మతానశ్వాన్వాయువేగసమాంజవే || ౧౭ ||

ప్రతియాతే మహారణ్యం చిరరాత్రాయ రాఘవే |
బభూవ నగరే మూర్ఛా బలమూర్ఛా జనస్య చ || ౧౮ ||

తత్సమాకులసంభ్రాంతం మత్తసంకుపితద్విపమ్ |
హయశింజితనిర్ఘోషం పురమాసీన్మహాస్వనమ్ || ౧౯ ||

తతః సబాలవృద్ధా సా పురీ పరమపీడితా |
రామమేవాభిదుద్రావ ఘర్మార్తా సలిలం యథా || ౨౦ ||

పార్శ్వతః పృష్ఠతశ్చాపి లంబమానాస్తదున్ముఖాః |
బాష్పపూర్ణముఖాః సర్వే తమూచుర్భృశనిస్వనాః || ౨౧ ||

సంయచ్ఛ వాజినాం రశ్మీన్సూత యాహి శనైః శనైః |
ముఖం ద్రక్ష్యామ రామస్య దుర్దర్శం నో భవిష్యతి || ౨౨ ||

ఆయసం హృదయం నూనం రామమాతురసంశయమ్ |
యద్దేవగర్భప్రతిమే వనం యాతి న భిద్యతే || ౨౩ ||

కృతకృత్యా హి వైదేహీ ఛాయేవానుగతా పతిమ్ |
న జహాతి రతా ధర్మే మేరుమర్కప్రభా యథా || ౨౪ ||

అహో లక్ష్మణ సిద్ధార్థః సతతాం ప్రియవాదినమ్ |
భ్రాతరం దేవసంకాశం యస్త్వం పరిచరిష్యసి || ౨౫ ||

మహత్యేషా హి తే సిద్ధిరేష చాభ్యుదయో మహాన్ |
ఏష స్వర్గస్య మార్గశ్చ యదేనమనుగచ్ఛసి || ౨౬ ||

ఏవం వదంతస్తే సోఢుం న శేకుర్బాష్పమాగతమ్ |
నరాస్తమనుగచ్ఛంతః ప్రియమిక్ష్వాకునందనమ్ || ౨౭ ||

అథ రాజా వృతః స్త్రీభిర్దీనాభిర్దీనచేతనః |
నిర్జగామ ప్రియం పుత్రం ద్రక్ష్యామీతి బ్రువన్గృహాత్ || ౨౮ ||

శుశ్రువే చాగ్రతః స్త్రీణాం రుదంతీనాం మహాస్వనః |
యథా నాదః కరేణూనాం బద్ధే మహతి కుంజరే || ౨౯ ||

పితా హి రాజా కాకుత్స్థః శ్రీమాన్సన్నస్తదాఽభవత్ |
పరిపూర్ణః శశీ కాలే గ్రహేణోపప్లుతో యథా || ౩౦ ||

స చ శ్రీమానచింత్యాత్మా రామో దశరథాత్మజః |
సూతం సంచోదయామాస త్వరితం వాహ్యతామితి || ౩౧ ||

రామో యాహీతి సూతం తం తిష్ఠేతి స జనస్తదా |
ఉభయం నాశకత్సూతః కర్తుమధ్వని చోదితః || ౩౨ ||

నిర్గచ్ఛతి మహాబాహౌ రామే పౌరజనాశ్రుభిః |
పతితైరభ్యవహితం ప్రశశామ మహీరజః || ౩౩ ||

రుదితాశ్రుపరిద్యూనం హాహాకృతమచేతనమ్ |
ప్రయాణే రాఘవస్యాసీత్పురం పరమపీడితమ్ || ౩౪ ||

సుస్రావ నయనైః స్త్రీణామాస్రమాయాససంభవమ్ |
మీనసంక్షోభచలితైః సలిలం పంకజైరివ || ౩౫ ||

దృష్ట్వా తు నృపతిః శ్రీమానేకచిత్తగతం పురమ్ |
నిపపాతైవ దుఃఖేన హతమూల ఇవ ద్రుమః || ౩౬ ||

తతో హలహలాశబ్దో జజ్ఞే రామస్య పృష్ఠతః |
నరాణాం ప్రేక్ష్య రాజానం సీదంతం భృశదుఃఖితమ్ || ౩౭ ||

హా రామేతి జనాః కేచిద్రామమాతేతి చాపరే |
అంతఃపురం సమృద్ధం చ క్రోశంతః పర్యదేవయన్ || ౩౮ ||

అన్వీక్షమాణో రామస్తు విషణ్ణం భ్రాంతచేతసమ్ |
రాజానం మాతరం చైవ దదర్శానుగతౌ పథి || ౩౯ ||

స బద్ధ ఇవ పాశేన కిశోరో మాతరం యథా |
ధర్మపాశేన సంక్షిప్తః ప్రకాశం నాభ్యుదైక్షత || ౪౦ ||

పదాతినౌ చ యానార్హావదుఃఖార్హౌ సుఖోచితౌ |
దృష్ట్వా సంచోదయామాస శీఘ్రం యాహీతి సారథిమ్ || ౪౧ ||

న హి తత్పురుషవ్యాఘ్రో దుఃఖదం దర్శనం పితుః |
మాతుశ్చ సహితుం శక్తస్తోత్రార్దిత ఇవ ద్విపః || ౪౨ ||

ప్రత్యగారమివాయాంతీ వత్సలా వత్సకారణాత్ |
బద్ధవత్సా యథా ధేనుః రామమాతాఽభ్యాధావత || ౪౩ ||

తథా రుదంతీం కౌసల్యాం రథం తమనుధావతీమ్ |
క్రోశంతీం రామ రామేతి హా సీతే లక్ష్మణేతి చ || ౪౪ ||

రామలక్ష్మణసీతార్థం స్రవంతీం వారి నేత్రజమ్ |
అసకృత్ప్రైక్షత స తాం నృత్యంతీమివ మాతరమ్ || ౪౫ ||

తిష్ఠేతి రాజా చుక్రోశ యాహి యాహీతి రాఘవః |
సుమంత్రస్య బభూవాత్మా చక్రయోరివ చాంతరా || ౪౬ ||

నాశ్రౌషమితి రాజానముపాలబ్ధోఽపి వక్ష్యసి |
చిరం దుఃఖస్య పాపిష్ఠమితి రామస్తమబ్రవీత్ || ౪౭ ||

రామస్య స వచః కుర్వన్ననుజ్ఞాప్య చ తం జనమ్ |
వ్రజతోఽపి హయాన్ శీఘ్రం చోదయామాస సారథిః || ౪౮ ||

న్యవర్తత జనో రాజ్ఞో రామం కృత్వా ప్రదక్షిణమ్ |
మనసాప్యశ్రువేగైశ్చ న న్యవర్తత మానుషమ్ || ౪౯ ||

యమిచ్ఛేత్పునరాయాంతం నైనం దూరమనువ్రజేత్ |
ఇత్యమాత్యా మహారాజమూచుర్దశరథం వచః || ౫౦ ||

తేషాం వచః సర్వగుణోపపన్నం
ప్రస్విన్నగాత్రః ప్రవిషణ్ణరూపః |
నిశమ్య రాజా కృపణః సభార్యో
వ్యవస్థితస్తం సుతమీక్షమాణః || ౫౧ ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయే ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాండే చత్వారింశః సర్గః || ౪౦ ||

అయోధ్యాకాండ ఏకచత్వారింశః సర్గః (౪౧) >>


సంపూర్ణ వాల్మీకి రామాయణ అయోధ్యకాండ చూడండి.


గమనిక: ఉగాది నుండి మొదలయ్యే వసంత నవరాత్రుల కోసం "శ్రీ లలితా స్తోత్రనిధి" పారాయణ గ్రంథము అందుబాటులో ఉంది.

Did you see any mistake/variation in the content above? Click here to report mistakes and corrections in Stotranidhi content.

Facebook Comments
error: Not allowed